ΑΡΧΑΙΑ Α΄ΛΥΚΕΙΟΥ ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ, ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ, ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ

ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, ΒΙΒΛΙΟ 2, ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1, παρ.16-19

1.  ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1.   Να περιγράψετε την παράλληλη κίνηση των δύο αντιπάλων, αφού σημειώσετε τα ρήματα που την αποδίδουν.

2.   τὴν βασιλέως κακῶς ἐποίουν: Να εξηγήσετε το περιεχόμενο της φράσης και να αιτιολογήσετε την τακτική αυτή των Αθηναίων.

3.   Να αναλύσετε το σχέδιο δράσης των δύο αντιπάλων. Από ποια στοιχεία το συμπεραίνετε και ποιοι λόγοι το υπαγόρευσαν;

4.   Τι νομίζετε ότι θέλει να τονίσει ο ιστορικός με το πελάγιοι; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

5.   Με ποιους χρόνους δηλώνονται οι κινήσεις των αντιπάλων και ποια πλεονεκτήματα δίνει η επιλογή τους στην αφήγηση;

6.   Με ποιους εκφραστικούς τρόπους ο συγγραφέας δηλώνει τις κινήσεις και τις ενέργειες των δύο αντιπάλων; Να αναφέρετε ορισμένες φράσεις του κειμένου ως παραδείγματα.

7.   Τὰ δὲ ἐλεύθερα σώματα πάντα ἀφῆκε Λύσανδρος: Ποια σκοπιμότητα είχε η κίνηση αυτή του Λυσάνδρου;

8.   αἱροῦσι κατὰ κράτος: Γιατί αποδίδεται με το χρόνο αυτό η άλωση και ποια η σημασία του γεγονότος αυτού για την εξέλιξη του πολέμου;

9.   Να γράψετε το θεματικό κέντρο του κειμένου (§§ 16-19).

10. διήρπασαν … πλήρη: Ποια πολεμική πρακτική δηλώνεται με τη φράση αυτή;

11. Να εντοπίσετε δύο στοιχεία που υποδηλώνουν ότι το κείμενο είναι ιστορικό.

12. Λύσανδρος … τὸν ἔκπλουν: Ποια ενέργεια νομίζετε ότι τονίζει ο συγγραφέας με τη φράση αυτή;

13. Να αποδοθούν οι ενέργειες της στήλης Β στα πρόσωπα της στήλης Α στα οποία αντιστοιχούν.

Α                                                         Β

1.   οἱ δὲ ᾿Αθηναῖοι                              α)  ἀνήγοντο ἐκ τῆς Χίου πελάγιοι

2.   Λύσανδρος δέ                                β)  παρῆσαν πεζῇ

3.   οἱ ᾿Αβυδηνοί                                   γ)  ἐκ τῆς Σάμου ὁρμώμενοι τὴν βασιλέως κακῶς ἐποίουν

4.   Θώραξ ὁ Λακεδαιμόνιος             δ)  ἐκ τῆς ῾Ρόδου παρὰ τὴν Ἰωνίαν  ἐκπλεῖ

5.   οἱ στρατιῶται (τοῦ Λυσάνδρου)  ε)  παρεσκευάζοντο πρὸς ναυμαχίαν

 στ)  στρατηγοὺς πρὸς τοῖς ὑπάρχουσι  προσείλοντο

ζ)  ἡγεῖτο (τῶν Ἀβυδηνῶν)

η)  διήρπασαν τὴν πόλιν

14.  Για ποιους λόγους νομίζετε ότι ο Λύσανδρος έφυγε με τα πλοία από τη Ρόδο και κατευθύνθηκε προς τον Ελλήσποντο;

     Α. Να βάλετε σε κύκλο το γράμμα των σωστών απαντήσεων:

α)        Γιατί δεν ήθελε να αντιμετωπίσει τους Αθηναίους σε περιοχή που εκείνοι τη γνώριζαν καλά.

β)         Γιατί δεν μπορούσε να προμηθευτεί από αλλού τρόφιμα και νερό.

γ)         Για να εμποδίσει την έξοδο των εμπορικών πλοίων από τον Ελλήσποντο που μετέφεραν σιτηρά στην πολιορκημένη Αθήνα.

δ)         Γιατί ήθελε να τιμωρήσει τις πόλεις που είχαν αποστατήσει από τη Σπάρτη.

ε)         Γιατί η Ασία ήταν εχθρική προς τους Σπαρτιάτες.

Β. Να αιτιολογήσετε μία από τις επιλογές σας με βάση το κείμενο και τα σχόλια του βιβλίου σας.

2.Γραμματικές ασκήσεις

1.                  Να μεταφέρετε τις παρακάτω προτάσεις στον ενεστώτα οριστικής σε ενικό αριθμό, αφού κάνετε τις αναγκαίες αλλαγές:

α) ᾿Ανήγοντο δὲ καὶ οἱ ᾿Αθηναῖοι ἐκ τῆς Χίου πελάγιοι

β) ἡγοῦντο δὲ Λακεδαιμόνιοι

γ) καὶ παρεσκευάζοντο πρός ναυμαχίαν

δ) διήρπασαν οἱ στρατιῶται

2.                  πλουσίαν πόλιν, ἐλεύθερα σώματα: Να γράψετε τις συνεκφορές στις πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού αριθμού.

3.                  βασιλέως, πλοίων, πλήρη, πάντα: Να κλίνετε τα ονόματα στον ενικό και πληθυντικό αριθμό (τα επίθετα στο γένος που βρίσκονται στο κείμενό σας).

4.                  Να συνδέσετε τις λέξεις της στήλης Α με το γραμματικό προσδιορισμό της στήλης Β που τους αντιστοιχεί. Ένα στοιχείο της στήλης Β περισσεύει.

Α                                             Β

1.   κακῶς                                α) πρόθεση

2.   παρεσκευάζοντο               β) μετοχή ενεστώτα

3.   πρός                                   γ) μετοχή αορίστου β΄

4.   οὖσαν                                 δ) επίρρημα θετικού βαθμού

5.   ναυμαχίαν                           ε) ουσιαστικό α΄ κλίσης

6.   προσείλοντο                      στ) οριστική παρατατικού

7.   δέ                                        ζ) επίθετο γ΄ κλίσης

8.   προσβάλοντες                   η) αντιθετικός σύνδεσμος

9.   πλήρη                                θ) ουσιαστικό β΄ κλίσης

                                                ι) οριστική αορίστου β΄

5.                  αἱροῦσι, ὁρμώμενοι, ἐποίουν: Στον παρακάτω πίνακα να συμπλη­ρώσετε τους τύπους που ζητούνται στη φωνή που βρίσκεται κάθε ρήμα.

Ενεστώς
	Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική
γ΄  ενικό
β΄ πληθυντικό

6.                  Στους παρακάτω ρηματικούς τύπους να γράψετε το α΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής ενεστώτα και παρατατικού και να σημειώσετε με Χ το είδος της αύξησής τους.

	Ορ. Ενεστ.	Ορ. Παρ.	Χρονική	Συλλαβική
παρεσκευάζοντο
ἡγεῖτο
ἀνήγοντο
ἐπέπλεον
ἐκπλεῖ
προσβαλόντες
διήρπασαν

3.  Συντακτικές ασκήσεις

1. Να γράψετε τους εμπρόθετους επιρρηματικούς προσδιορισμούς των  παραγράφων 16 - 19 και να τους κατατάξετε ανάλογα με την επιρρηματική σχέση που δηλώνουν.

2.         Να εντοπίσετε τους ονοματικούς προσδιορισμούς του κειμένου και να τους κατατάξετε σε δύο γενικές κατηγορίες: ομοιόπτωτους και ετερόπτωτους.

3.                 Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις, ώστε να χαρακτηρίζεται η συντακτική θέση των όρων που δίνονται.

α) τὴν βασιλέως: είναι ................................ στο κακῶς ἐποίουν

β) τῶν πλοίων: είναι γενική  ................................ στο ἔκπλουν

γ) πολεμία:    είναι ................................ στο ᾿Ασία

δ) σύμμαχον:             είναι  ................................ στο Λάμψακον

ε) ἐπιτηδείων:            είναι ................................ στο πλήρη

4. ᾿Ανήγοντο δὲ καὶ οἱ ᾿Αθηναῖοι ἐκ τῆς Χίου πελάγιοι

πελάγιοι είναι:  α) επιθετικός προσδιορισμός στο ᾿Αθηναῖοι    β) κατηγορηματικός προσδιορισμός στο ᾿Αθηναῖοι γ) επιρρηματικό κατηγορούμενο στο ᾿Αθηναῖοι      δ) κατηγορούμενο του αποτελέσματος

5. Α. Να ελέγξετε στο κείμενό σας αν χαρακτηρίζεται σωστά ή όχι η συντακτική θέση των παρακάτω όρων :

α) ὁρμώμενοι:            είναι μετοχή τροπική          

β) βασιλέως: είναι γεν. κτητική στο ενν. χώραν            

γ) στρατηγούς: είναι αντικείμενο στο προσείλοντο

δ) αὐτοῖς:        είναι δοτ. προσωπ. αντιχαριστική            

ε) οὖσαν:         είναι επιθετική μετοχή                   

στ) ᾿Αθηναίων: είναι γενική κτητική στο σύμμαχον

ζ) πεζῇ:           είναι επιρρημ. προσδιορ. τρόπου   

η) προσβαλόντες:      είναι μετοχή τροπική          

θ) πλουσίαν:   είναι κατηγορούμενο στο ενν. πόλιν

ι) τῇ πόλει:     είναι αντικείμενο στο προσβαλόντες

ια) πλήρη:      είναι επιθ. προσδ. στο υποκ. του οὖσαν

ιβ) τῶν ἄλλων: είναι επιθετικός προσδ. στο ἐπιτηδείων

Β. Να διορθώσετε τα λάθη που εντοπίσατε.

6.  προσβαλόντες δὲ τῇ πόλει αἱροῦσι κατὰ κράτος

η μετοχή  προσβαλόντες είναι : α) τροπική   β) αιτιολογική γ) χρονική          δ) εναντιωματική

7.  οἴνου καὶ σίτου:   είναι  α) γενικές αντικειμενικές στο πλουσίαν  β) γενικές αντικειμενικές στο πλήρη  γ) γενικές του περιεχομένου   δ) γενικές της αναφοράς

4.  Λεξιλογικές - Σημασιολογικές ασκήσεις

1.   ἐπέπλεον, παρεσκευάζοντο, προσείλοντο, ἀφεστηκυίας, ἀνήγοντο: Αφού αντικαταστήσετε το πρώτο συνθετικό των ρημάτων με άλλη πρόθεση, να σχηματίσετε σύνθετα ρήματα της νέας ελληνικής, με τα οποία θα γράψετε σύντομες προτάσεις. Το ρήμα πλέω θα το συνθέσετε με άλλες προθέσεις εκτός από την ἐκ και την παρά που υπάρχουν στο κείμενο.

2.   κατά, διά, παρά, περί, ἀπό: Αφού σχηματίσετε σύνθετα ουσιαστικά με τις προθέσεις που δίνονται και το ουσιαστικό πλοῦς να γράψετε τη σημασία τους στη νέα ελληνική.

3.   Να συνδέσετε κάθε λέξη της στήλης Α με την αντίθετή της στη στήλη Β. Μια λέξη της στήλης Β περισσεύει.

Α	Β
1.                  πολέμιος	-          εὖ
2.                  ναυμαχία	-          σύμμαχος
3.                  κακῶς	-          εἴσπλους
4.                  ἐλεύθερος	-          κενός
5.                  ἔκπλους	-          ἕπομαι
6.                  ἡγοῦμαι	-          δοῦλος
7.                  πλήρης	-          παράπλους
	-          πεζομαχία

4.         Να συνδέσετε τις λέξεις της στήλης Α με τη σημασία τους στη στήλη Β. Ένα στοιχείο της στήλης Β περισσεύει.

Α	Β
1.                  ἐπιπλέω	-                                  Εξορμώ από
2.                  ἐκπλέω	-                                  πλέω εναντίον κάποιου
3.                  παραπλέω	-                                  ανοίγομαι στη θάλασσα
4.                  ἀνάγομαι	-                                  Βγαίνω από το λιμάνι
5.                  ὁρμῶμαι	-                                  πλέω κατά μήκος της παραλίας
	-                                  αγκυροβολώ

ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, ΒΙΒΛΙΟ 2, ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1, παρ.20-24

1.  ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1.              Ο ιστορικός στην αφήγησή του εναλλάσσει χρόνους του παρόντος (ενεστώτας) και του παρελθόντος (παρατατικός, αόριστος). Ποια χαρακτηριστικά δίνει αυτή η εναλλαγή στην ιστορική αφήγηση και ποια σημασία έχει για την απόδοση των κινήσεων των αντιπάλων;

2.              Πώς αντέδρασαν οι Αθηναίοι στην είδηση για την άλωση της Λαμψάκου; Πώς εξηγείτε την επιλογή της θέσης, όπου αγκυροβόλησαν τελικά οι Αθηναίοι;

3.              ἀριστοποιουμένοις, ἐπισιτισάμενοι, ἐδειπνοποιοῦντο: Λαμβάνοντας υπόψη:

4.              α) τον τρόπο ενέργειας (εξακολουθητικός, συνοπτικός)[1] που δηλώνει κάθε ρηματικός τύπος και

5.              β) τις πληροφορίες που μας δίνουν τα ίδια τα ρήματα,

6.              να κρίνετε τη στάση των Αθηναίων αυτή την κρίσιμη στιγμή. 

7.              Να επισημάνετε τις εντολές του Λυσάνδρου προς τους Λακεδαιμονίους. Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σας, το γενικότερο σχέδιο στο οποίο εντάσσονται;

8.              Πώς αντιμετωπίζουν οι Αθηναίοι τους Λακεδαιμονίους στο συγκεκρι­μέ­νο απόσπασμα;

9.              Ήταν σωστή, κατά τη γνώμη σας, η αναμονή του Λυσάνδρου και γιατί;

10.          Ο Ξενοφών χαρακτηρίζεται ως κλασικός συγγραφέας, υποδειγματικός για τη σαφήνεια, απλότητα, φυσικότητα και παραστατικότητα της περιγραφής του. Ποια στοιχεία του αποσπάσματος θα μπορούσαν να επιβεβαιώσουν το χαρακτηρισμό αυτό;

11.          προεῖπεν - ἐκέλευσε: Και στις δύο περιπτώσεις ο Ξενοφών αποδίδει σε πλάγιο λόγο τις εντολές του Λυσάνδρου. Πώς δικαιολογείτε την επιλογή των δύο ρημάτων;

12.          Να χαρακτηρίσετε το Λύσανδρο με βάση την πολεμική τακτική που εφαρμόζει.

13.          Ποιοι είναι οι πρωταγωνιστές και ποια η κυρίαρχη προσωπικότητα στην ενότητα αυτή;

14.          Ποια ήταν η πρώτη ενέργεια των Αθηναίων στον Ελαιούντα; 

15.          Πού κατέληξαν οι Αθηναίοι και με ποια ενασχόληση έκλεισαν την ημέρα τους;

16.          Τι επιδιώκει με την αναβολή της επίθεσής του ο Λύσανδρος;

17.          ᾿Επειδὰν δὲ ἐκβῶσι, κατιδόντας ὅ τι ποιοῦσιν ἀποπλεῖν καὶ αὐτῷ ἐξαγγεῖλαι: Ποιες ενέργειες υποδεικνύει η εντολή του Λυσάνδρου;

18.          α) Να εντοπίσετε τις ενέργειες και των δύο αντιπάλων όπως καταγρά­-
     φονται στο συγκεκριμένο απόσπασμα.

19.          β) Να συνθέσετε ένα κείμενο όπου θα παρουσιάζετε την πολεμική τους τακτική.

20.          Να εντοπίσετε τα ρήματα που δηλώνουν τις ενέργειες του Λυσάνδρου και να τα κατατάξετε έτσι, ώστε να φαίνεται η κλιμάκωση της δράσης του.

21.          Οι ακόλουθες προτάσεις αποδίδουν κινήσεις, ενέργειες και αποφάσεις του Λυσάνδρου. Να τις χαρακτηρίσετε ως σωστές ή λάθος :

Ο Λύσανδρος:

α)καθυστερούσε να συγκρουστεί, γιατί  περίμενε ενισχύσεις.

β) έδωσε εντολή κατά τα ξημερώματα να ε­πι­βι­βα­στούν στα πλοία.

γ) παρήγγειλε στους στρατιώτες του να επιτεθούν αμέσως.

δ)διέταξε την εμπροσθοφυλακή να κινηθεί ελεύθερα.

ε) απαγόρευσε στους στρατιώτες του να επανέλθουν στην ξηρά μέχρι να επιστρέψουν τα κατασκοπευτικά πλοία.

22.          Λύσανδρος δὲ τὰς ταχίστας τῶν νεῶν ἐκέλευσεν ἕπεσθαι τοῖς ᾿Αθηναίοις, ἐπειδὰν δὲ ἐκβῶσι, κατιδόντας ὅ τι ποιοῦσιν ἀποπλεῖν καὶ αὐτῷ ἐξαγγεῖλαι. 

Α. Με βάση το χωρίο, να σημειώσετε, επιλέγοντας από τις παρακάτω προτάσεις, ποιο τελικό στόχο είχε η διαταγή που έδωσε ο Λύσανδρος:

α) Να παρακολουθεί τους Αθηναίους διακριτικά       

β) Να βγουν οι Σπαρτιάτες στην ξηρά για να παρακολουθούν προσεκτικά τις κινήσεις των αντιπάλων

γ) Να επιτεθεί αιφνιδιαστικά στους αντιπάλους                    

δ) Να συλλέξει πληροφορίες για να ειδοποιήσει τη Σπάρτη.

Β. Να αιτιολογήσετε την επιλογή σας.

2.  Γραμματικές ερωτήσεις - ασκήσεις

1.   Να γράψετε τα ουσιαστικά του παρακάτω πίνακα στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού:

Ενικός αριθμός	Πληθυντικός αριθμός
	τὰς ἡμέρας
τῷ λιμένι
	τοὺς ποταμούς
τῆς τάξεως
	τοὺς πόδας
	οἱ Ἀθηναῖοι

2.  Στις παρακάτω προτάσεις να διαγράψετε το λάθος:

·      ἐκεῖθεν:                 είναι χρονικό / τοπικό επίρρημα

·      διεῖχε:                    είναι οριστική παρατατικού / αορίστου του ρ. ἔχω

·      αὗται:                     είναι οριστική / δεικτική αντωνυμία

·      κράτος:                  είναι ουσιαστικό β΄ κλίσης / γ΄ κλίσης

·      ἔπλευσαν:  είναι οριστική παρατατικού / αορίστου του ρ. πλέω

2.   Α. Να ελέγξετε αν η γραμματική αναγνώριση των λέξεων που δίνονται είναι σωστή ή λανθασμένη :

·      κινήσοιτο:  είναι ευκτική μέλλοντα του ρ. κινῶ         

·      ἀντανήγαγε: είναι αόριστος β΄ του ρ. ἀντανοίγω       

·      κατιδόντας:  είναι μετοχή αορίστου β΄ του ρ. καθορῶ          

·      ἐξεβίβασεν: είναι οριστ. παρατατικού του ρ. ἐκβαίνω           

·      ταῖς ναυσί: είναι δοτική πληθ. του ουσ. ἡ ναῦς                      

·      προεῖπεν:  είναι αόριστος β΄ του ρ. προαγορεύω        

·      ἐπειδάν:  είναι χρονικός σύνδεσμος                             

·      ἡ ἐπιοῦσα:  είναι μετοχή του ρ. ἕπομαι                         

·      Β.  Να διορθώσετε τα λάθη.

4.         Να σχηματιστεί η οριστική μέλλοντα, αορίστου και παρακειμένου των ρημάτων:

Ενεστώς	Μέλλων	Αόριστος	Παρακείμενος
πλέω
ἀγγέλλω
διέχω
παραβάλλω
σημαίνω

5.         Να συνδέσετε τις λέξεις της στήλης Α με το γραμματικό προσδιορισμό της στήλης Β που τους αντιστοιχεί. Δύο στοιχεία της στήλης Β περισσεύουν.

Α	Β
1.   πόδας	α) ευκτική μέλλοντα
2.   ἀνήχθησαν	β) οριστική παθητικού αορίστου
3.   παρετάξαντο	γ) μετοχή αορίστου β΄
4.   ἀντανήγαγε	δ) μετοχή μέσου αορίστου α΄
5.   ἀνάγοιτο	ε) ουσιαστικό γ΄ κλίσης
6.   ἐπισιτισάμενοι	στ) συμπλεκτικός σύνδεσμος
7.   καί	ζ) ευκτική ενεστώτα
	η) οριστική μέσου αορίστου α΄
	θ) οριστική αορίστου β΄

6.         ὀψέ: Είναι ..................... επίρρημα. Να γράψετε δύο επιρρήματα της ίδιας κατηγορίας στην αρχαία ελληνική γλώσσα από το κείμενό σας και δύο στη νέα.         

αρχαία ελληνική α)  ........................................... β)  ...........................................              

νέα  ελληνική α)  ...........................................                      β)  ...........................................

7.  Να συμπληρώσετε τα κενά με τους κατάλληλους τύπους των ρημάτων:

ἐγώ	εἰμί	ἄγω	πλέω	ποιῶ	ὁρῶ
οὗτος
ἡμεῖς
ὑμεῖς

8.         Να εντοπίσετε τους ρηματικούς τύπους που δηλώνουν τις ενέργειες του Λυσάνδρου και να τους μεταφέρετε στο μέλλοντα.

9.         Να συμπληρώσετε τα κενά με τον ορθό τύπο των λέξεων ή εκφράσεων που βρίσκονται σε παρένθεση:

α)        Οἱ στρατηγοί ................................ (σημαίνω, αόριστος) ................................ (ἀποπλέω, απαρέμφατο αορίστου).

β)         Οἱ ᾿Αθηναῖοι ................................ (ἐπανέρχομαι, αόριστος β΄) καὶ ................................ (παρατάττομαι, παθητικός αόριστος) ἐν μετώπῳ.

γ)         ῾Ο Λύσανδρος ................................ (παραβάλλω, αόριστος β΄) τὰ παραβλήματα καὶ ........................ (παρασκευάζομαι, μέσος αόριστος) ὡς εἰς ναυμαχίαν.

δ)         ῾Ο Λύσανδρος ................................ (κελεύω, ενεστώτας) τα παραβλήματα ................................ (παραβάλλομαι, απαρέμφατο ενεστώτα).

3.  Συντακτικές ασκήσεις

1.   Να χαρακτηρίσετε το είδος των μετοχών στις §§ 20-21.

2.   Ποιο φαινόμενο ονομάζουμε «αττική σύνταξη»; Να το εντοπίσετε στο κείμενο (§§ 20-21).

3.   Να γράψετε και να χαρακτηρίσετε τους εμπρόθετους προσδιορισμούς των §§ 22-23.

4. Α. Να ελέγξετε αν στις ακόλουθες προτάσεις αποδίδεται σωστά η συντακτική αναγνώριση των λέξεων που δίνονται:

α) ναυσίν: είναι δοτική της συνοδείας     

β) ᾿Αθηναίοις: είναι υποκείμενο του ἕπεσθαι       

γ) ἐξαγγεῖλαι:  είναι τελικό απαρέμφατο

δ) ἐπὶ τῷ λιμένι: είναι εμπρόθετος προσδιορ. κίνησης   

ε) ἕπεσθαι:  είναι ειδικό απαρέμφατο 

στ) ὅ τι ποιοῦσιν: είναι πλάγια ερωτηματική πρόταση      

ζ) παραβάλλων: είναι αιτιολογική μετοχή          

η) πάντα:  είναι υποκείμ. του παρασκευασάμενος          

Β. Να διορθώσετε τα λάθη που εντοπίσατε.

5.                 παρασκευασάμενος, κατιδόντας: Να χαρακτηρίσετε τη συντακτική θέση των μετοχών.

6.                 Με ποιους τρόπους (πρόταση, μετοχή, προσδιορισμός) εκφέρεται ο χρόνος στο κείμενο;

7.                 Λύσανδρος δὲ ἐκέλευσεν: Να γράψετε τα απαρέμφατα που εξαρτώνται από το ἐκέλευσεν, να τα χαρακτηρίσετε συντακτικώς και να γράψετε το υποκείμενο και το αντικείμενό τους (αν έχουν).

8.                 Να συμπληρώσετε τα κενά των προτάσεων ώστε να χαρακτηρίζεται η συντακτική θέση των λέξεων που δίνονται:

α) τῆς Χερρονήσου: είναι γενική ................................... από το ενν. Ἐλαιοῦντι

β)  τῇ νυκτί:   είναι δοτική ................................

γ)  ἐν μετώπῳ:           είναι εμπρόθετος προσδιορισμός του ...............................

δ) εἰσβαίνειν:             είναι τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο στο ..................

ε) τῆς ἡμέρας:            είναι γενική διαιρετική από το ................................

στ) πρὶν αὗται ἧκον:             είναι δευτερεύουσα ................................ πρόταση, εισάγεται με ........................., εκφέρεται με ........................ γιατί ............................

ε) ὅ τι ποιοῦσιν:          είναι ...............................πρόταση.  Το υποκείμενό της είναι ...............................

9.         Να εντοπίσετε τους επιρρηματικούς προσδιορισμούς του κειμένου (§§ 22-24) και να τους χαρακτηρίσετε.

4.  Λεξιλογικές - Σημασιολογικές ασκήσεις

1.                 Να γράψετε τέσσερα (απλά ή σύνθετα) ουσιαστικά ή επίθετα ομόρριζα με το ρήμα πλέω και να σχηματίσετε με δύο από αυτά σύντομες φράσεις στη νέα ελληνική.

2.   Να εντοπίσετε τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες σχετίζονται ετυμολογικά οι ακόλουθες: ναυτίλος, αποχή, ενάντιος, αναγωγή, εξόρμηση.

3.  κατὰ πόδας σημαίνει:     α) από κοντά  β) με τα πόδια  γ) πεζοπορώντας  δ) επί τροχάδην

4.         βαίνω, βάλλω: Να γράψετε δύο παράγωγα ουσιαστικά από κάθε ρήμα.

5.         Να γράψετε στη νέα ελληνική λέξεις απλές ή σύνθετες που να έχουν το ίδιο θέμα με τις παρακάτω:

Σημαίνω
Τάττομαι
λιμήν
ἄγω

6.                 Να σχηματίσετε προτάσεις στη νέα ελληνική με τα παρακάτω ρήματα:

·      ἐξαγγέλλω:............................................................................................

·      ἕπομαι:....................................................................................................

·      ἀνάγομαι:...............................................................................................

·      ὑποβιβάζω:.............................................................................................

7.                 Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της στήλης Α με την απόδοσή τους στη νέα ελληνική στη στήλη Β. Δύο λέξεις της στήλης Β περισσεύουν. 

Α	Β
1.   ἡ ἐπιοῦσα	Α)βγαίνω στ’ ανοιχτά
2.   ἀριστοποιοῦμαι	Β)γευματίζω
3.   ὀψέ	Γ)εδώ
4.   ἡ τάξις	Δ)η επομένη
5.   προαγορεύω	Ε)διατάσσω
6.   ἐπανάγομαι	Στ)αργά (το βράδυ)
7.   ἀντανάγομαι	Ζ)εκεί
8.   ἐνταῦθα	Η)ξαναβγαίνω
	Θ)η παράταξη
	Ι)απαγορεύω

8.         Να γράψετε ένα συνώνυμο στην αρχαία ελληνική για καθένα από τα επόμενα ρήματα:

·      κελεύω:      .................................

·      ποιῶ:          ................................

9.         Να βάλετε μπροστά από κάθε λέξη της στήλης Α το γράμμα της αντίθετης λέξης που βρίσκεται στη στήλη Β. Δύο λέξεις της στήλης Β περισσεύουν.

Α	Β
1. ὀψὲ τῆς ἡμέρας	α) ὕστερον
2. ἐπιοῦσα	β) ἀποβιβάζω
3. εἰσβαίνω	γ) ἐπιβιβάζω
4. ἐκβιβάζω	δ) προτεραία
5. ἕπομαι	ε) ὁρμίζομαι
6. πρότερον	στ) ὄρθρος
7. ἀνάγομαι	ζ) ἐκβαίνω
η) ἐπίσχω
θ) ἡγοῦμαι

10.  Να βάλετε σε κύκλο το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση:

·                     παραβάλλω τὰ παραβλήματα σημαίνει:   α) βάζω τα παραπετάσματα,         β) διπλώνω τα πανιά του πλοίου.

·                     ἅμα τῷ ἡλίῳ ἀνίσχοντι σημαίνει:  α) όταν ανέτειλε ο ήλιος,     β) όταν έδυσε ο ήλιος.

·                     ἐν μετώπῳ σημαίνει:   α ) σε μετωπική σύγκρουση,       β) σε μετωπική γραμμή.

·                     ἦν ὀψὲ τῆς ἡμέρας σημαίνει:   α) ήταν αργά (δειλινό),               β) ήταν πρωί.

·                                          ἐξεβίβασεν τοὺς στρατιώτας σημαίνει:   α) αποβίβασε τους στρατιώτες,    β) επιβίβασε τους στρατιώτες στα πλοία.

ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, ΒΙΒΛΙΟ 2, ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1, παρ.25-26

1.  ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1.   Τι προτείνει ο Αλκιβιάδης στους Αθηναίους και σε ποια δεδομένα στηρίζει την πρότασή του;

2.   Να σημειώσετε τους ρηματικούς τύπους που δηλώνουν την κριτική και τις συμβουλές του Αλκιβιάδη και να αναφέρετε τα δεδομένα, στα οποία στηρίζεται.

3.   Πώς απαντούν οι στρατηγοί στον Αλκιβιάδη και πώς κρίνετε την απάντησή τους;

4.   Γιατί, κατά τη γνώμη σας, ήταν ανεπιθύμητη η παρουσία του Αλκιβιάδη;

5.   Ποια πλεονεκτήματα και ποια μειονεκτήματα των θέσεων που κατείχαν οι αντίπαλοι παρουσιάζει ο Ξενοφώντας στην ενότητα αυτή;

6.   Γιατί οι Αθηναίοι στρατηγοί απέρριψαν την πρόταση του Αλκιβιάδη σύμφωνα με την αφήγηση του Ξενοφώντα; Να σημειώσετε με Χ στο αντίστοιχο τετράγωνο τη σωστή απάντηση. 

α)Δεν του είχαν καμία εμπιστοσύνη λόγω του χαρακτήρα του.

β) ΄Ηξεραν από αξιόπιστες πηγές ότι ενεργούσε για λογαριασμό των Σπαρτιατών.

γ) ΄Ηταν γι’ αυτούς θέμα γοήτρου να μη δέχονται υποδείξεις από τρίτους για τόσο σημαντικά στρατιωτικά θέματα.

δ) ΄Εκριναν την πρότασή του άστοχη και επικίνδυνη.

ε) Είχαν και οι ίδιοι διαπιστώσει τις αδυναμίες της τακτικής τους, αλλά ήθελαν να κρατήσουν μυστικές τις κινήσεις τους για ευνόητους λόγους.

2.  Γραμματικές ερωτήσεις - ασκήσεις

1.   οὐδεμιᾷ πόλει: Να γράψετε τη συνεκφορά στις πλάγιες πτώσεις ενικού αριθμού.

2.   Να γράψετε τις παρακάτω φράσεις μεταφέροντας όλες τις κλιτές λέξεις στον αντίθετο αριθμό:

α) οἱ δὲ στρατηγοὶ ἀπιέναι αὐτὸν ἐκέλευσαν: ........................................

β) καὶ ὁ μὲν ᾤχετο: ....................................................................................

3.  Στις παρακάτω προτάσεις να διαγράψετε το λάθος:

·      νῦν:            είναι επίρρημα / σύνδεσμος

·      λιμένα:       είναι ουσιαστικό β΄ κλίσης / γ΄ κλίσης

·      μέν:            είναι συμπλεκτικός / αντιθετικός σύνδεσμος

·      παρῄνει:    είναι οριστ. αορίστ. / οριστ. παρατατικού του ρ. παραινῶ

·      οὗ (ὄντες ναυμαχήσετε): είναι αναφορικό επίρρημα / αντωνυμία

4.         Να συνδέσετε τις λέξεις της στήλης Α με το γραμματικό προσδιορισμό της στήλης Β που τους αντιστοιχεί. Δύο στοιχεία της στήλης Β περισσεύουν.

Α                                                         Β

1.   ἐκεῖνον                               α) επίρρημα υπερθετικού βαθμού

2.   μάλιστα                             β) μετοχή ενεστώτα

3.   ἀπιέναι                              γ) δεικτική αντωνυμία

4.   αἰγιαλῷ                             δ) χρονικός σύνδεσμος

5.   ὁρμοῦντας                         ε) ουσιαστικό γ΄ κλίσης

6.   τειχῶν                               στ) απαρέμφατο αορίστου

                                                ζ) ουσιαστικό β΄ κλίσης

η) απαρέμφατο ενεστώτα

5.         αἰγιαλῷ, λιμένα, πόλει, στρατηγοί, τειχῶν, νεῶν: Να τοποθετήσετε κατά κλίση τα ουσιαστικά στον πίνακα που ακολουθεί και να γράψετε την αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού:

Β΄ κλίση		Γ΄ κλίση

6.         κατιδών, ἔχοντας: Να γράψετε τον ίδιο τύπο μετοχής σε όλους τους χρόνους της ίδιας φωνής και να συμπληρώσετε το β΄ ενικό πρόσωπο των εγκλίσεων του αορίστου β΄ στον παρακάτω πίνακα:

Μετοχή
Ενεστώς
Μέλλων
Αόριστος
Παρακείμενος
Αόριστος β΄
Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική		Προστακτική

7.         Στον παρακάτω πίνακα να συμπληρώσετε τον αντίστοιχο ρηματικό τύπο με αυτόν που δίνεται στους χρόνους που ζητούνται:

Ενεστώς	Μέλλων	Αόριστος	Παρακείμενος
		ἐκέλευσα
στρατηγεῖν
	ναυμαχήσετε
		κατιδών

3.  Συντακτικές ασκήσεις

1.   Να σημειώσετε τις μετοχές που εξαρτώνται από το κατιδών (§ 25), να τις χαρακτηρίσετε συντακτικά και να γράψετε το υποκείμενό τους και το αντικείμενο (αν έχουν).

2.   Οἱ δὲ στρατηγοὶ ἀπιέναι αὐτὸν ἐκέλευσαν· αὐτοὶ γὰρ στρατηγεῖν, οὐκ ἐκεῖνον: Τι ακριβώς θα είπαν οι στρατηγοί στον Αλκιβιάδη; Μετατρέψτε σε ευθύ λόγο.

3.   Να τοποθετήσετε τις μετοχές του κειμένου στον παρακάτω πίνακα, ανάλογα με την κατηγορία στην οποία ανήκουν και να σημειώσετε (σε παρένθεση):

α) για τις κατηγορηματικές το ρηματικό τύπο από τον οποίο εξαρτώνται,

β) για τις επιρρηματικές τη σχέση που δηλώνουν.

Επιθετικές	Κατηγορηματικές	Επιρρηματικές

4.         Να συμπληρώσετε τα κενά των παρακάτω προτάσεων, ώστε να χαρακτηρίζεται το είδος των απαρεμφάτων και η συντακτική τους θέση.

·      ὁρμεῖν:                   είναι ..............  απαρέμφατο, ..............  στο ἔφη.

·      μεθορμίσαι:           είναι ...................  απαρέμφατο, ................ στο παρῄνει.

·      ἀπιέναι:                 είναι ................. απαρέμφατο, ............... στο ἐκέλευσαν.

·      στρατηγεῖν:           είναι ............... απαρέμφατο, ................ στο .................

4.  Λεξιλογικές - Σημασιολογικές ασκήσεις

1.   Με ποιες λέξεις του κειμένου σχετίζονται ετυμολογικά οι παρακάτω; ναυτικό, ελλιμενισμός, όχημα, πολιτισμός, παραίνεση, αρχικελευστής.

2.         Να συνδέσετε τις λέξεις της στήλης Α με τη σημασία τους στη στήλη Β (μια λέξη της στήλης Β περισσεύει).

Α                                                         Β

1.   ὁρμέω-ῶ                             α) συμβουλεύω

2.   μεθορμίζω                          β) αγκυροβολώ

3.   οἴχομαι                               γ) εκλέγω

4.   παραινῶ                            δ) μετακινούμαι σε άλλο λιμάνι

5.   μέτειμι (μετέρχομαι)        ε) σηκώνομαι και φεύγω

                                                στ) αναζητώ

3.         Να συγκεντρώσετε τους εμπρόθετους επιρρηματικούς προσδιορισμούς του κειμένου και να χρησιμοποιήσετε σε σύντομες φράσεις όσες από τις προθέσεις τους διατηρούνται είτε σε παγιωμένες εκφράσεις[2] είτε σε κανονική χρήση στο σύγχρονο λόγο.

ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, ΒΙΒΛΙΟ 2, ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1, παρ.27-29

ΑΣΚΗΣΕΙΣ παρ.27

1.   Να εξηγήσετε ποιο ήταν το σχέδιο του Λυσάνδρου, όπως φαίνεται στην § 27 και σε ποια δεδομένα στηρίχθηκε.

2.                 Ποια εντολή δίνει ο Λύσανδρος στους αρχηγούς των πλοίων που κατασκόπευαν τους Αθηναίους και ποιος ήταν ο σκοπός του;

3.                 καταφρονοῦντες δὴ τοῦ Λυσάνδρου, ὅτι οὐκ ἀντανῆγεν: Τι δηλώνει με τη φράση αυτή ο Ξενοφών και τι προοικονομεί η στάση των Αθηναίων;

4.                 Να αξιολογήσετε την παραίνεση του Αλκιβιάδη και την απόρριψή της από τους Αθηναίους στρατηγούς (§§ 25-26) με βάση το σχέδιο επίθεσης που αναπτύσσει τώρα ο Λύσανδρος.

5.                 Να καταγράψετε τις κινήσεις των Αθηναίων όπως φαίνονται στις §§ 16-27.

6. α) Να εντοπίσετε το βασικό στρατηγικό σφάλμα των Αθηναίων στις
§§ 20-24.

β)  Να αιτιολογήσετε την επιλογή σας.

 2.  Γραμματικές ερωτήσεις - ασκήσεις

1.   ἑκάστην ἡμέραν: Να γράψετε τη συνεκφορά στις υπόλοιπες πτώσεις του ενικού αριθμού.

2.   ὅπερ, ταῦτα: Να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις των τριών γενών στον ίδιο αριθμό.

3.   Να γράψετε τις παρακάτω φράσεις μεταφέροντας όλες τις κλιτές λέξεις στον αντίθετο αριθμό:

α) ἐπὰν κατίδωσιν αὐτοὺς ἐκβεβηκότας: ...............................................

β) οὗτος εἶπεν τοῖς ἐπιπλέουσιν: .............................................................

4.  Στις παρακάτω προτάσεις να διαγράψετε το λάθος:

·      μᾶλλον:      είναι επίρρημα συγκριτικού βαθμού / θετικού βαθμού

·      ὅπερ:          είναι δεικτική αντωνυμία / αναφορική αντωνυμία

·      ἀντανῆγεν: είναι οριστ. παρατ. / οριστ. αορ. β΄ του ρ. ἀντανάγω

·      παρῄνει:    είναι οριστ. αορ. / οριστ. παρατατικού του ρ. παραινῶ

·      ἆραι:          είναι απαρέμφ. ενεστώτα / απαρέμφ. αορίστου του ρ. αἴρω

5.         Να συνδέσετε τους αριθμούς της στήλης Α με τα γράμματα της στήλης Β. Ένα στοιχείο της στήλης Β αντιστοιχεί σε δύο στοιχεία της στήλης Α.

Α                                                         Β

1.   ἡμέραν                               α) ουσιαστικό β΄ κλίσης

2.   ἑπομένοις                          β) μετοχή ενεστώτα

3.   ὅταν                                   γ) δεικτική αντωνυμία

4.   πλοῦν                                 δ) χρονικός σύνδεσμος

5.   ὠνούμενοι                          ε) ουσιαστικό α΄ κλίσης

6.   ἐσκεδασμένους                  στ) μετοχή παρακειμένου

7.   ταῦτα                                

6.         πολύ, μᾶλλον: Να γράψετε τους άλλους βαθμούς των επιρρημάτων.

7.         Στον παρακάτω πίνακα να συμπληρώσετε τον αντίστοιχο ρηματικό τύπο με αυτόν που δίνεται στους χρόνους που ζητούνται:

Ενεστώς	Μέλλων	Αόριστος	Παρακείμενος
		ἆραι
		εἶπε
		ἐποίησαν

3.  Συντακτικές ερωτήσεις - ασκήσεις

1.   Να σημειώσετε τις μετοχές που εξαρτώνται από το κατίδωσιν (§ 27), να τις χαρακτηρίσετε συντακτικά και να γράψετε το υποκείμενό τους και το αντικείμενο (αν έχουν).

2.   Λύσανδρος εἶπε τοῖς παρ’ αὐτοῦ ἑπομένοις ἆραι ἀσπίδα κατὰ μέσον τὸν πλοῦν: Να κάνετε λεπτομερή συντακτική ανάλυση και να γράψετε την εντολή του Λυσάνδρου σε ευθύ λόγο, όπως δηλαδή θα την διατύπωνε ο ίδιος.

3.   Να τοποθετήσετε τις μετοχές του κειμένου στον παρακάτω πίνακα, ανάλογα με την κατηγορία στην οποία ανήκουν και να σημειώσετε:

α) για τις κατηγορηματικές το ρηματικό τύπο από τον οποίο εξαρτώνται,

β) για τις επιρρηματικές τη σχέση που δηλώνουν.

Επιθετικές	Κατηγορηματικές	Επιρρηματικές

4.         Να γράψετε και να χαρακτηρίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις της παραγράφου 27.

4.  Λεξιλογικές - Σημασιολογικές ασκήσεις

2.   Να γράψετε τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες σχετίζονται ετυμολογικά οι παρακάτω: διασκέδαση, εφημερίδα, επισιτισμός, τελωνείο, έκβαση.

2.  Να υπογραμμίσετε τη σωστή νεοελληνική απόδοση σύμφωνα με το κείμενο:

·         πόρρωθεν:                        χωρίς πόρους     από μακριά                       από τα περάσματα

·         τοὔμπαλιν:           προς τα πίσω     προς τα εμπρός                 από την αρχή

·         ἐσκεδασμένους:   διασκορπισμένους    με εύθυμη διάθεση χαρούμενους

·         τὰ σιτία:               το σιτάρι            τα τρόφιμα                        το συσσίτιο

·         ὠνούμενοι:            επειδή αγόραζαν          για να αγοράσουν            όταν αγόραζαν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ παρ 28-29

1.ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1.   Θα μπορούσαν να αποφύγουν οι Αθηναίοι τον αιφνιδιασμό των Σπαρτιατών; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

2.   Αφού μελετήσετε προσεκτικά το κείμενο, να γράψετε τα συμπεράσματά σας για το σχέδιο μάχης του Λυσάνδρου.

3.   Τὰ πράγματα τῶν ᾿Αθηναίων διεφθαρμένα: Τι σημαίνει η φράση για την έκβαση του (Πελοποννησιακού) πολέμου; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας.

4.   Να αξιολογήσετε τη σημασία της ήττας των Αθηναίων.

5.   Αφού σημειώσετε τα ρήματα που δηλώνουν τις διαταγές και τις ενέργειες του Κόνωνα, να παρουσιάσετε την αντίδρασή του στον αιφνιδιασμό του Λυσάνδρου.

6.   Λαμβάνοντας υπόψη σας τη φήμη της ναυτικής δύναμης των Αθηναίων, πώς ερμηνεύετε την επιτυχία του Λυσάνδρου, όπως παρουσιάζεται στη συγκεκριμένη ενότητα; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

7.   Γιατί στην § 28 το κείμενο αποτελείται από κύριες προτάσεις;

8.   Ποιο ήταν, σύμφωνα με την εξέλιξη των γεγονότων, το βασικό σφάλμα των ηττημένων;

9.   ἐσήμανε, ἔλαβε, συνέλεξε: Με βάση τα ρήματα να παρουσιάσετε συνοπτικά τις ενέργειες του Λυσάνδρου.

10. Πόσα πλοία των Αθηναίων σώθηκαν και με ποιο τρόπο;

11. Γιατί ο Κόνων δεν επέστρεψε στην Αθήνα;

12. Γιατί ο Κόνων κατέφυγε στον Ευαγόρα της Κύπρου;

13. Πάραλος: Ποια ήταν η αποστολή της στην αρχαία Αθήνα;

14. Γιατί χρησιμοποιείται συχνά ο σύνδεσμος δὲ στις §§ 28-29;

15. Γιατί ο Κόνων πήρε φεύγοντας τα μεγάλα ιστία των πλοίων του Λυσάνδρου; Να σημειώσετε Χ στο τετράγωνο της σωστής απάντησης.

α) διότι τα ήθελε ως λάφυρα.                                                                 o

β) για να επιδιορθώσει τα ιστία των δικών του πλοίων.                    o

γ) για να τα μεταφέρει στην Αθήνα για την κατασκευή νέων πλοίων.           o

δ) για να μην μπορούν οι αντίπαλοι να τον καταδιώξουν.                    o

16.             Α. Να σημειώσετε ένα Χ στην πρόταση που θεωρείτε σωστή.

Τοὺς δὲ πλείστους ἄνδρας ἐν τῇ γῇ συνέλεξε. Στο σημείο αυτό διαφαίνεται:

α) η ειρωνεία του Ξενοφώντα για τους Αθηναίους.                            o

β) η συμπάθειά του προς τους Αθηναίους.                                          o

γ) αιχμή κατά του Λυσάνδρου.                                                              o

δ) η ουδετερότητα, η απόσταση του ιστορικού από τα γεγονότα.     o

Β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

2.  Γραμματικές ερωτήσεις - ασκήσεις

1.         Στις παρακάτω προτάσεις να ελέγξετε την ορθότητα του γραμματικού προσδιορισμού των λέξεων που δίνονται, διαγράφοντας το σκέλος που περιέχει το λάθος.

·      δίκροτοι: είναι ουσιαστικό / επίθετο β΄ κλίσης

·      πλείστους: είναι επίθετο υπερθετικού / συγκριτικού βαθμού

·      κατασχών: είναι μετοχή αορ. β΄ / ενεστώτα του ρ. κατέχω

·      εἰς: είναι πρόθεση / αριθμητικό

·      ἔφυγον:      είναι οριστ. παρατατικού / οριστ. αορίστου β΄ του ρ. φεύγω

·      πράγματα: είναι ουσιαστικό γ΄ / β΄ κλίσης

2.         Να συνδέσετε τις λέξεις της στήλης Α με το γραμματικό τους προσδιορισμό στη στήλη Β. Ένα στοιχείο της στήλης Β περισσεύει.

Α                                                         Β

1.   διεσκεδασμένων               α) επίθετο β΄ κλίσης

2.   κεναί                                  β) ουσιαστικό α΄ κλίσης

3.   ἔλαβε                                 γ) απόλυτο αριθμητικό

4.   ἱστία                                   δ) μετοχή παρακειμένου

5.   ὀκτώ                                   ε) οριστική αορίστου α΄

6.   βοηθεῖν                              στ) ουσιαστικό β΄ κλίσης

7.   συνέλεξεν                          ζ) οριστική αορίστου β΄

η) απαρέμφατο ενεστώτα

3.         Να γραφεί το β΄ ενικό πρόσωπο των εγκλίσεων του αορίστου β΄ των παρακάτω ρηματικών τύπων:

Αόριστος β΄
	Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική
ἔχων
ἰδών
ἦσαν
ἔλαβε
φεύγων
κατασχών

4.         ταχίστην, πλείστους, μεγάλα, πλήρεις: Να τοποθετήσετε τα επίθετα στον παρακάτω πίνακα και να συμπληρώσετε τους άλλους βαθμούς στο ίδιο γένος, αριθμό και πτώση.

Θετικός	Συγκριτικός	Υπερθετικός

3.  Συντακτικές ερωτήσεις - ασκήσεις

1.   Να χαρακτηρίσετε τη συντακτική θέση των κύριων ονομάτων του κειμένου.

2.   Να εντοπίσετε στο κείμενο και να χαρακτηρίσετε τους ομοιόπτωτους ονοματικούς προσδιορισμούς (παράθεση, επεξήγηση, επιθετικός και κατηγορηματικός προσδιορισμός).

3.   Διεσκεδασμένων δὲ τῶν ἀνθρώπων: Να χαρακτηρίσετε τη μετοχή και να αιτιολογήσετε την πτώση της.

4.         Στις παρακάτω προτάσεις να ελέγξετε την ορθότητα του συντακτικού προσδιορισμού των λέξεων που δίνονται, διαγράφοντας το σκέλος που περιέχει το λάθος.

1. πλεῖν:                     είναι ειδικό απαρέμφατο / τελικό απαρέμφατο

2. τῶν νεῶν:   είναι γενική διαιρετική / γενική κτητική

3. παντελῶς: ο επιρρ. προσδιορισμός δηλώνει ποσό / τρόπο

4. κεναί:                      είναι επιθ. προσδ. / κατηγορούμενο (στο αἱ δὲ νῆες)

5. τῶν Αθηναίων:      είναι γενική υποκειμ. / γενική κτητική (στο πράγματα)

6. διεφθαρμένα:         είναι μτχ. κατηγορηματική / επιθετική από το ἔγνω

7. ταῖς ναυσί:             είναι δοτική της συνοδείας / δοτική του μέσου

8. ἀπαγγελοῦσα:        είναι επιθετική μετοχή / τελική μετοχή

5.         Α.        Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση σημειώνοντας Χ στο αντίστοιχο τετράγωνο.

ἡ δὲ Κόνωνος καὶ ἄλλαι περὶ αὐτὸν ἑπτὰ πλήρεις ἀνήχθησαν ἁθρόαι καὶ ἡ Πάραλος. Το ἁθρόαι προσδιορίζει το εννοούμενο υποκείμενο του ἀνήχθησαν, νῆες, και είναι:

·                         επιθετικός προσδιορισμός                                                             o

·                         κατηγορηματικός προσδιορισμός                                                            o

·                         επιρρηματικό κατηγορούμενο που δηλώνει τρόπο                   o

·                         προληπτικό κατηγορούμενο ή του αποτελέσματος                  o

Β. Να αιτιολογήσετε την επιλογή σας.

4.  Λεξιλογικές - Σημασιολογικές ασκήσεις

1.   ναῦς - νῆες - νεῶν: Να γράψετε όσα εύχρηστα παράγωγα, σύνθετα[3] ή παρασύνθετα και από τα τρία θέματα του ουσιαστικού γνωρίζετε.

2.   σήμανση, γνωστικός, σημασία, φθαρτός, υπόληψη, ανάληψη, συλλαβή, ασύλληπτος, διάγνωση, αδιάφθορος, συλλογή, επιλεκτικός: Να γράψετε τα ρήματα του κειμένου που έχουν ετυμολογική συγγένεια με τις λέξεις που δίνονται.

3.   Να γράψετε τα αντίθετα των παρακάτω λέξεων: πλήρεις, αὐτόθεν, γιγνώσκω, λαμβάνω, πλείστους.

4.   Να υπογραμμίσετε τη σωστή νεοελληνική απόδοση σύμφωνα με το κείμενο:

δίκροτοι:	με διπλό κρότο	με δύο σειρές κουπιά	χωρίς κρότο
τειχύδρια:	ψηλά τείχη	τείχη μέσα σε νερό	μικρά τείχη
τὴν ταχίστην:	όσο γίνεται πιο γρήγορα	το πιο γρήγορο πλοίο	την πιο σύντομη οδό
κατὰ κράτος:	εναντίον του κράτους	με όλη τη δύναμη	σε όλο το κράτος
τὰ ἱστία:	οι ιστοί	τα σχοινιά	τα πανιά

ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, ΒΙΒΛΙΟ 2, ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1, παρ.30-32

1.  ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1.   Σε ποιες ενέργειες προβαίνει ο Λύσανδρος σύμφωνα με τη διήγηση του Ξενοφώντα σ’ αυτές τις παραγράφους;

2.   Να προσδιορίσετε το θέμα της συνέλευσης των συμμάχων, που συγκαλεί ο Λύσανδρος, τον τρόπο που εξελίχθηκε και το αποτέλεσμά της.

3.   Τι είδους κατηγορίες διατυπώθηκαν από τους συμμάχους των Σπαρτιατών εναντίον των Αθηναίων και ποια, κατά τη γνώμη σας, έπαιξε το σπουδαιότερο ρόλο για την τελική απόφαση που έλαβε η συνέλευση;

4.   Πώς κρίνετε τη συμπεριφορά των Σπαρτιατών;

5.   Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί η απόφαση της συνέλευσης των συμμάχων εκδικητική; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

6.   Να κρίνετε τις ενέργειες των Αθηναίων, όπως αυτές αναφέρονται στο κείμενο.

7.   Λύσανδρος δὲ ... ἀπέσφαξεν: Ποια πλευρά του χαρακτήρα του Λυσάνδρου προβάλλεται, κατά τη γνώμη σας, στην τελευταία αυτή περίοδο της παραγράφου και γιατί;

8.   Γιατί γίνεται ιδιαίτερη μνεία του Φιλοκλή και του Αδειμάντου στην αρχή του κειμένου; Ποια επίδραση ασκεί, κατά τη γνώμη σας, στον αναγνώστη το στοιχείο αυτό;

9.   Να προσδιορίσετε, με βάση και τις σχετικές πληροφορίες από την εισαγωγή (σχολικό βιβλίο, σσ. 30-33), τα ιδιαίτερα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη διήγηση των γεγονότων από τον Ξενοφώντα στο απόσπασμα αυτό.

10. Τι δείχνει, κατά τη γνώμη σας, η φράση ᾐτιάθη μέντοι ... τὰς ναῦς για τη μέθοδο του ιστορικού;

11. Να εντοπίσετε τα θεματικά κέντρα του κειμένου.

12. Ποιος αποφάσισε για την τύχη των ηττημένων Αθηναίων;

13. Ποια η τύχη του Αδειμάντου και του Φιλοκλή, σύμφωνα με τη συνέλευση των συμμάχων των Σπαρτιατών;

14. Να προσδιορίσετε το χωρίο του κειμένου που περιέχει σχόλιο του Ξενοφώντα σχετικά με την τύχη του Αδειμάντου.

15. Ποια κατηγορία διατύπωσε ο Λύσανδρος εναντίον του Φιλοκλή;

16. Να σημειώσετε Χ στο τετράγωνο που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

πλὴν Ἀδειμάντου: Ο Αδείμαντος, σύμφωνα με το κείμενό σας, είχε διαφορετική τύχη από τους υπόλοιπους Αθηναίους επειδή:

α) ακολούθησε από την αρχή φιλοσπαρτιατική πολιτική.                   o

β) δε συμμετείχε στις πολεμικές επιχειρήσεις.                                        o

γ) αντιτάχθηκε στην απάνθρωπη μεταχείριση των αιχμαλώτων.       o

δ) δεν ήταν Αθηναίος.                                                                                 o

17. Ποια από τις παρακάτω προτάσεις αποδίδει σωστά πληροφορίες του κειμένου; Να σημειώσετε Χ στο αντίστοιχο τετράγωνο.

α)        Οι Αθηναίοι είχαν αποφασίσει, αν νικούσαν στη ναυμαχία, να σκοτώσουν όλους τους αιχμαλώτους.	o
β) Οι Αθηναίοι, με διαταγή του Φιλοκλή, έριξαν στη θάλασσα όλους τους άνδρες που συνέλαβαν από ένα κορινθιακό και ένα ανδριώτικο πλοίο.	o
γ) Πολλοί από τους Αθηναίους αντιτάχθηκαν στο ψήφισμα για τον ακρωτηριασμό των αιχμαλώτων.	o
δ) Οι Αθηναίοι παραβίασαν προηγούμενη συνθήκη με τους Σπαρτιάτες, όταν ψήφισαν να ακρωτηριάσουν τους αιχμαλώτους.	o
ε) Οι σύμμαχοι των Σπαρτιατών καταδίκασαν σε θάνατο τους Αθηναίους εξαιτίας της εγκληματικής τους συμπεριφοράς.	o

18. ἔπεμψε Θεόπομπον τὸν Μιλήσιον λῃστὴν εἰς Λακεδαίμονα.

Α. Να σημειώσετε Χ στο τετράγωνο που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

Ο Λύσανδρος χρησιμοποιεί τον Θεόπομπο ως αγγελιοφόρο επειδή: 

α) ήταν σύμμαχός του.                                                                            o

β) δεν είχε δικό του πλοίο να στείλει στη Σπάρτη.                              o

γ) δεν είχε ακόμη ολοκληρώσει τις επιχειρήσεις του στην περιοχή.    o

δ) αυτό συνηθιζόταν την εποχή εκείνη.                                                o

Β. Ποιες πληροφορίες μας δίνει το χωρίο αυτό για το ρόλο των πειρατών της εποχής;

2.  Γραμματικές ερωτήσεις - ασκήσεις

1.         Να αναγνωρίσετε τις αντωνυμίες του κειμένου και να γράψετε την ίδια πτώση στον άλλο αριθμό.

2.         ἔλαβε, κατειργάσατο, ἀπήγγειλε, ἔπεμψε, διέφθειρεν, παθεῖν, παρανο­μεῖν: Να γράψετε τα απαρέμφατα και τις μετοχές όλων των χρόνων της ίδιας φωνής.

3.         Να μεταφερθούν στον άλλο αριθμό οι παρακάτω φράσεις:

ü  ὅς ἀφικόμενος τριταῖος ἀπήγγειλε

ü  ἃ ἤδη παρενενομήκεσαν

ü  μόνος ἐπελάβετο τοῦ ψηφίσματος

ü  τί εἴη ἄξιος παθεῖν;

4.         Να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο των λέξεων που δίνονται σε παρένθεση:

·                     Λύσανδρος ...........  ........................... (ἡ ναῦς, πληθυντικός) εἰς Λάμψακον ........................... (ἀπάγω, μετοχή αορίστου), ........................... (πέμπω, ενεστώς) Θεόπομπον εἰς ........................... (Λακεδαίμων).

·                     Ταῦτα ........................... (ψηφίζομαι, μέσος αόριστος) Ἀθηναῖοι ποιεῖν.

·                     Εἰ ........................... (κρατῶ, μέλλων, α΄ πληθυντικό) τῇ ναυμαχίᾳ, τοὺς ἄνδρας ἐκ τῆς ........................... (τριήρης) ........................... (κατακρημνίζω, μέλλων, α΄ πληθυντικό).

3.  Συντακτικές ερωτήσεις - ασκήσεις

4.   τῶν στρατηγῶν, ἡμέρᾳ, εἰς Λακεδαίμονα, μετὰ ταῦτα, τοὺς συμμάχους, περὶ τῶν αἰχμαλώτων, τοὺς ἄνδρας, ἀποκτεῖναι, τῶν χειρῶν, παρανο­μεῖν: Να προσδιορίσετε τη συντακτική θέση των όρων στο κείμενο.

5.   ἀπαγγελοῦντα, ἀφικόμενος, λαβόντες, ἀρξάμενος: Να αναγνωρίσετε το είδος και τη συντακτική θέση των μετοχών στο κείμενο.

6.   Να εντοπίσετε και να χαρακτηρίσετε τους ομοιόπτωτους προσδιορι­σμούς του κειμένου.

4.         Μετὰ δὲ ταῦτα Λύσανδρος ... περὶ τῶν αἰχμαλώτων: Να γίνει αναλυτι­κή σύνταξη της περιόδου.

4.  Λεξιλογικές - Σημασιολογικές ασκήσεις

1.                  ἀπήγαγεν, ἀπήγγειλε, διέφθειρεν, ἐπελάβετο: Να γράψετε προτάσεις, στις οποίες να χρησιμοποιήσετε τα παραπάνω ρήματα με τη σημασία που έχουν αποκτήσει στη νέα ελληνική.

2.                  Να συσχετίσετε ετυμολογικά τις ακόλουθες νεοελληνικές λέξεις με λέξεις του κειμένου: επικράτηση, συγκοπή, ανατομία, ψηφίδα, σφαγή, άφθαρτος, συνεργασία, συμπάθεια, έναρξη, εγχείριση.

3.                  Να σημειώσετε με Χ στο αντίστοιχο τετράγωνο τη λέξη της νέας ελληνικής που παράγεται από το ρήμα της αρχαίας:

α) κρατήσειαν	β) ἔδοξεν
o κρατήρας	o δοξάρι
o κράξιμο	o δοχείο
o κρανίο	o δέκτης
o κράτηση	o δείκτης
o κρασί	o δόγμα

από το πρωτότυπο κείμενο.