ΠΑΙΔΕΙΑ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

1.      Η επιτήρηση στις εξετάσεις

Ας αφήσουμε, για λίγο, στην άκρη το ζήτημα των θεμάτων και της βαθμολόγησης και πάμε σε ένα πιο προσιτό και τεχνικό/πρακτικό ζήτημα: την επιτήρηση στις εξετάσεις. Συνήθως δεν προκαλεί συζητήσεις και αμφισβητήσεις ούτε έχει αποτελέσει ποτέ αντικείμενο «μεταρρύθμισης», αν και η επιτήρηση εγγράφει ευρύτερες κοινωνικο-πολιτικές και ιδεολογικές αφετηρίες και προεκτάσεις. Αυτό που ισχυριζόμαστε είναι ότι ο ντόρος όταν γίνεται αποσπασματικά, ευκαιριακά και περιστασιακά και σε επιμέρους «δύστροπες» και επίμαχες πλευρές, η σχετική συζήτηση γίνεται μέρος του προβλήματος.

Θα χρησιμοποιήσουμε την περίπτωση της επιτήρησης για να υπογραμμίσουμε το γεγονός ότι έχουμε δεχτεί ως αυτονόητες τις σχετικές διευθετήσεις και δεν τις αμφισβητούμε αν και επιτελούν με το σύνολο των άλλων διευθετήσεων που γίνονται στο εξεταστικό σύστημα τη βασική λειτουργία της κοινωνικής διάκρισης και επιλογής. Η επιτήρηση  και οι λειτουργίες της αντέχουν στο χρόνο και δύσκολα αλλάζουν οι σχετικές διευθετήσεις. Ας τις δούμε:

Επιτήρηση της κοινωνικής ανισότητας:

Η δήλωση συμμετοχής εξατομικεύει τα κοινωνικά χαρακτηριστικά και κατασκευάζει τον υποψήφιο άτομο – περίπτωση - ντοκουμέντο που προσφέρεται για  μέτρηση, σύγκριση και διαχείριση. Υπογράφεται συμβολικά η ιδεολογία της ελεύθερης επιλογής και της ατομικής ευθύνης. Έτσι, προωθείται η αντίληψη ότι η συμμετοχή, η επιτυχία ή η αποτυχία, είναι υπόθεση  προσωπικής στρατηγικής παρά κοινωνικών επικαθορισμών και ανισοτήτων. Η επιτήρηση των υποψηφίων και η εξομοίωσή τους αποκρύπτουν την πραγματικότητα των κοινωνικών προνομίων.

Επιτήρηση της ιδεολογίας του ατομικισμού και του ανταγωνισμού:

Υποψήφιοι και επιτηρητές εμπλέκονται σε ένα συμβολισμό που εκφράζει τον ατομικισμό και τον ανταγωνισμό, τα ιδεολογικά θεμέλια μιας κοινωνίας με άνισους όρους στην κατανομή προνομίων, πλούτου και εξουσίας. Τα ορατά –τεχνικά στοιχεία της διεξαγωγής τους αποκρύπτουν τη γραμματική της βαθιάς κοινωνικής δομής των προϋποθέσεων, πριν από τις εξετάσεις, μπροστά σ’ αυτές και μετά από αυτές. Η αραίωση των υποψηφίων στο χώρο κάνει  ορατή μια αλλαγή: το θρανίο των δύο έχει γίνει θρανίο για ένα. Πρόκειται για διευθέτηση που αποθεώνει την ιδεολογία του ατομικισμού και του ανταγωνισμού.

Η επιτήρηση της λογοκλοπής :

Οι εξετάσεις δίνουν έμφαση στη μηχανική απομνημόνευση και για επινόηση  ευρηματικών τρόπων αντιγραφής. Έτσι, η επιτήρηση γίνεται όλο και πιο επιτακτική. Τόσο όμως η μηχανική απομνημόνευση, όσο και η επιτήρηση ευνοούν την κατασκευή παθητικού και πειθαρχημένου υποψηφίου που δεν ενισχύεται στην ανάπτυξη δημιουργικής και κριτικής σκέψης, όσο στην εξάσκηση σε πρακτικές νόμιμης μνημονικής λογοκλοπής. Οι επιτηρούμενοι μπορούν να αντιγράφουν μνημονικά.

Η επιτήρηση της παθητικής ομοιομορφίας:

Παρά τον έντονο ατομικισμό, οι διευθετήσεις της τελετουργίας εκθέτουν και εξαναγκάζουν τα άτομα σε ομοιομορφία και συμμόρφωση.  Καλούνται να κάνουν την ίδια ακριβώς εργασία, στο πλαίσιο προκαθορισμένου χρόνου και ρυθμού. Έτσι αναιρούνται βασικές αρχές της ατομικότητας, της αυτονομίας, της ελεύθερης έκφρασης, της μοναδικότητας, της διαφοράς, της πρωτοβουλίας, της δημιουργικότητας, κ.τ.ο.

Αν είναι έτσι, η επιτήρηση στις εξετάσεις προσφέρει πολλαπλές κοινωνικές λειτουργίες που είναι δυσδιάκριτες, στο όνομα της αδιάβλητης διεξαγωγής. Δεν είναι τραγική αντίφαση, άραγε, που η επιτήρηση την ίδια στιγμή εξασφαλίζει και την αδιάβλητη διεξαγωγή των εξετάσεων αλλά και την κοινωνική διάκριση και επιλογή σε βάρος των υποψηφίων από μη προνομιούχα κοινωνικά στρώματα; Τελικά, το ζήτημα είναι εάν η κοινωνική διάκριση και επιλογή γίνεται με «ορθά» θέματα εξετάσεων ή η κατάργησή των εξεταστικών φραγμών; Πότε θα διεκδικήσουμε την ελεύθερη πρόσβαση των μαθητών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, για να μη χρειαζόμαστε θεματοθέτες, επιτηρητές, βαθμολογητές, φροντιστές και αντιγραφές; Πότε θα καταργηθούν οι εξετάσεις για να αμβλυνθούν τα κοινωνικά εμπόδια στις σπουδές;

 Από το www. alfavita.gr

Α1. Να συντάξετε περίληψη του κειμένου σε 100-120 λέξεις.

Α2. Πόσο απασχολεί γενικά το ζήτημα των επιτηρήσεων; Πόσο σημαντικό θεωρεί ο συγγραφέας το ζήτημα των επιτηρήσεων στις εξετάσεις; Γιατί;

Α3. Πόσες πτυχές/ λειτουργίες της επιτήρησης αναδεικνύει το κείμενο;

Α4. Τι σχέση έχουν οι εξετάσεις με την κοινωνική ανισότητα; Ποιος είναι ο ρόλος της επιτήρησης;

Α5. Πώς συνδέονται οι εξετάσεις με την ιδεολογία του ατομικισμού; Ποιος είναι ο ρόλος της επιτήρησης;

Α6. Πώς αποτρέπουν/ εμποδίζουν οι εξετάσεις την κριτική σκέψη;

Α7. Πώς οι εξετάσεις, ενώ επιβάλλουν την ομοιομορφία, ευνοούν τις διακρίσεις και τους φραγμούς;

Α8. Σε ποιο σημείο του κειμένου φαίνεται η γενική θέση του συγγραφέα για τις εξατάσεις και για τις σπουδές;

Β1. Να προσεγγίσετε το νόημα των παρακάτω λέξεων από τα συμφραζόμενά τους (ακόμα και αν γνωρίζετε τις λέξεις): εγγράφει, διευθετήσεις, επικαθορισμών, εμπλέκονται, λογοκλοπής. Να εξηγήσετε πώς σκεφτήκατε.

Β2. Να βρείτε πέντε επίθετα (που χρησιμοποιούνται στο κείμενο ως προσδιορισμοί) και να τα χρησιμοποιήστε σε δικές σας φράσεις κάνοντας νέα δικά σας ονοματικά σύνολα.

Β3. Στην τελευταία «παράγραφο» να εξηγήσετε τη σημασία των παρακάτω διαρθρωτικών λέξεων/ φράσεων: Παρά, Έτσι, Αν είναι έτσι, αλλά και, Τελικά, εάν.

Β4. Πώς θα χαρακτηρίζατε το κείμενο; Λακωνικό ή αναλυτικό; Απαντήστε και εξηγήστε τεκμηριωμένα.

Β5. Να βρείτε σημεία παρατακτικής και υποτακτικής σύνταξης (δυο για κάθε περίπτωση) και να σχολιάσετε για ποιον λόγο επιλέγεται κάθε φορά η συγκεκριμένη διατύπωση.

Γ. Γράφετε κείμενο για τη σχολική εφημερίδα. Θέμα σου είναι οι ενδοσχολικές και οι πανελλαδικές εξετάσεις και τις παρουσιάζεις από τη δική σου οπτική. Επίσης, παρουσιάζετε τον τρόπο που βιώνετε εσύ και οι συμμαθητές σου όλη τη διαδικασία των εξετάσεων. (500 λέξεις)

2.              TO ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΛΟΓΙΟΣΥΝΗ ΣΤΗΝ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ
Του Σπ. Ράση, Καθηγητή στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης στο Α.Π.Θ.

Σήμερα, στην αυγή του 21ου αιώνα, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι βιώνουμε τη μεταστροφή του χαρακτήρα του Πανεπιστημίου. Κάποτε ήταν εκπαιδευτικό ίδρυμα αφιερωμένο αποκλειστικά στην παροχή παιδείας και στην παραγωγή και τη διάχυση της επιστημονικής γνώσης, που συνδέεται με υπαρκτά κοινωνικά προβλήματα και είναι ταγμένη στην προαγωγή της ζωής του κοινωνικού συνόλου, στη βάση μιας ανώτερης ηθικής εδρασμένης σε μια αυθεντική δημοκρατική παράδοση. Το Πανεπιστήμιο όμως του σήμερα είναι ένας τεχνοκρατικός οργανισμός ποικιλότροπα συνδεδεμένος, στο όνομα των πιεστικών οικονομικών και πολιτικών αναγκών των σύγχρονων παγκοσμιοποιημένων κοινωνιών, με εθνικούς και υπερεθνικούςοικονομικούς και πολιτικούς μηχανισμούς, την ιδιωτική πρωτοβουλία και το εταιρικό κεφάλαιο.

Δεν το αποδεικνύουν μόνον οι νεοεισαγμένες πρακτικές οργάνωσης και λειτουργίας του, ο ποιοτικός μετασχηματισμόςτον οποίο έχει υποστεί η παρεχόμενη απ’ αυτό γνώση ή ο εμφανής αναπροσανατολισμός του προς την κατεύθυνση του ατομοκεντρικού ανταγωνισμού, της επαγγελματικής αποδοτικότητας και της παραγωγικής αποτελεσματικότητας. Είναι, επιπλέον, ο ριζικός αναπροσδιορισμός του ρόλου των διδασκόντων του, ένας μεγάλος αριθμός των οποίων αναλαμβάνει θέσεις ευθύνης σε βιομηχανίες, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, υπουργεία και άλλα κέντρα εξουσίας.

Με αυτόν τον τρόπο μεταφέρουν τις κυρίως δραστηριότητές τους εκτός του ακαδημαϊκού ιδρύματος, την εργασία τους στο οποίο αντιμετωπίζουν ως πάρεργο ή χρησιμοποιούν ως εφαλτήριο για την οικονομική και κοινωνική προώθησή τους. Θέτουν έτσι συνειδητά τις γνώσεις και τις ικανότητές τους στην υπηρεσία του κατεστημένου.

Οι πρακτικές αυτές συντείνουν στην υιοθέτηση μιας νοοτροπίας κι ενός τρόπου ζωής που διαστρεβλώνουν την επαγγελματική τους ταυτότητα, αλλοιώνουν το ακαδημαϊκό τους ήθος και αναιρούν τον κοινωνικό τους ρόλο. Παράλληλα, συντελούν στη διάσπαση της συνοχής του πανεπιστημιακού σώματος και επιφέρουν τη διαταραχή της απαραίτητης για την ποιοτική αναβάθμιση της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης συναίνεσης, διαφοροποιώντας τους δραστικά από τους υπόλοιπους συναδέλφους τους, που έχουν ως αποκλειστική απασχόληση το έργο τους στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα και πρωταρχική μέριμνά τους την προαγωγή της μορφωτικής και κοινωνικής αποστολής τους. Ταυτόχρονα, υλοποιούν και δικαιώνουν την «προφητεία» του Alvin Gouldner, που εδώ και πενήντα χρόνια προέβλεψε τη διάσπαση του ακαδημαϊκού σώματος σε πανεπιστημιακούς «τοποκεντρικούς» (Locals) και «κοσμοπολίτες» (Cosmopolitans), με απόλυτη διάσταση απόψεων και ιδεολογίας και σαφώς διακριτό ρόλο.

Οι δυο αυτές κατηγορίες Πανεπιστημιακών δασκάλων όχι μόνον έχουν υπόσταση στις μέρες μας αλλά και στεγανή θέση στην πανεπιστημιακή ιεραρχία. Οι «κοσμοπολίτες» ακαδημαϊκοί έχουν υιοθετήσει την εργαλειακή λογική του αναπτυγμένου καπιταλισμού, στη βάση της οποίας το διδακτικό τους έργο, που δεοντολογικά έπρεπε να είναι η πρωτεύουσα επαγγελματική υποχρέωσή τους, έχει μεταβληθεί σε δευτερεύουσα απασχόληση. Η εκτροπή αυτή, αντί να στηλιτεύεται ως ξένη προς την αποστολή του ακαδημαϊκού δασκάλου, τυγχάνει δυστυχώς επιστημονικής και κοινωνικής αναγνώρισης από την εξουσία και τα Μ.Μ.Ε. και οι «κοσμοπολίτες» ακαδημαϊκοί προβάλλονται ως πρότυπα προς μίμηση. Αντίθετα, οι «τοποκεντρικοί» δάσκαλοι, που αφιερώνονται αποκλειστικά στο επιστημονικό και διδακτικό τους έργο και επιμένουν στο να βλέπουν το ρόλο του Πανεπιστημίου ως κοινότητας μάθησης και κέντρου έρευνας για την κατανόηση του κόσμου και της βελτίωσης της ανθρώπινης ζωής, που επιμένουν δηλαδή να θεωρούν το Πανεπιστήμιο ως κοιτίδα πολιτισμού, όχι μόνο δεν επιβραβεύονται, αλλά αντιμετωπίζονται με εφεκτική ανεκτικότητα και συγκρατημένη επιείκεια.

Α1. Το κείμενο είναι περίπου 490 λέξεις. Να το πυκνώσεις σε λιγότερες από 150.

Α2. Απαντήστε σύντομα με μια φράση 10-15 λέξεων στις παρακάτω ερωτήσεις:

α) ποιο είναι το θέμα του κειμένου;

β) ποια είναι η άποψη του συγγραφέα; Με ποιους πανεπιστημιακούς δασκάλους νομίζετε ότι ταυτίζεται;

  Α3. Να δώσετε έναν τίτλο σε κάθε παράγραφο

Α4. Ποια αρνητικά αποτελέσματα έχει η μετατροπή του πανεπιστημίου σε τεχνοκρατικό οργανισμό;

Α5. Σε ποιον τύπο πανεπιστημίου αντιστοιχούν οι «κοσμοπολίτες» και σε ποιον οι «τοποκεντρικοί» πανεπιστημιακοί δάσκαλοι;

Α6. Αναπτύξτε την παρακάτω φράση του κειμένου: «επιμένουν να βλέπουν το ρόλο του Πανεπιστημίου ως κοινότητας μάθησης και κέντρου έρευνας για την κατανόηση του κόσμου και της βελτίωσης της ανθρώπινης ζωής».

[Να διευκρινίσετε το περιεχόμενο των όρων που αναφέρει (κοινότητα μάθησης, και κέντρο έρευνας) και να δείξετε πώς συνδέονται με την «κατανόηση του κόσμου» και τη «βελτίωση της ανθρώπινης ζωής»]

Α7. Να εξηγήσετε με ποιους τρόπους «οι ‘‘κοσμοπολίτες’’ ακαδημαϊκοί προβάλλονται ως πρότυπα προς μίμηση».

Β1. Ποια λειτουργία της γλώσσας χρησιμοποιεί κυρίως ο συγγραφέας (αναφορική ή μεταφορική). Τεκμηριώστε την απάντησή σας με δύο παραδείγματα. Γνωρίζετε από το σχολείο άλλες λειτουργίες της γλώσσας;

Β2. Εντοπίστε στο κείμενο πέντε διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις και εξηγήστε τη σημασία τους (π.χ. επιπλέον, στη μέση της 2^ης παραγράφου «Είναι, επιπλέον, ο ριζικός…», προσθέτει με έμφαση ένα ακόμα στοιχείο για να στηρίξει την άποψη του)

Β3. Να μετατραπεί η σύνταξη της παρακάτω φράσης σε παθητική:

α. Δεν το αποδεικνύουν μόνον οι νεοεισαγμένες πρακτικές οργάνωσης

β. Θέτουν έτσι συνειδητά τις γνώσεις και τις ικανότητές τους στην υπηρεσία του κατεστημένου.

Β4. Στο τέλος του κειμένου ο συγγραφέας επιλέγει την παθητική σύνταξη («… όχι μόνο δεν επιβραβεύονται, αλλά αντιμετωπίζονται με εφεκτική ανεκτικότητα και συγκρατημένη επιείκεια».) Το ποιητικό αίτιο αποκρύπτεται, αλλά υπονοείται εύκολα από το σύνολο της παραγράφου. Να μετατρέψετε τη φράση γράφοντας την σε ενεργητική σύνταξη καταγράφοντας και το υποκείμενο ή τα υποκείμενα της).

Β5. Η πρώτη παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με αιτιολόγηση και σύγκριση – αντίθεση. Να δικαιολογήσετε τεκμηριωμένα με αναφορές στην παράγραφο. 

Β6. Η δεύτερη παράγραφος αιτιολογεί μία θέση που διατυπώνεται στην πρώτη παράγραφο. Μπορείτε να εντοπίσετε ποια είναι η θέση και με ποια στοιχεία δικαιολογείται;

Β7. Η τρίτη και η τέταρτη παράγραφος αναφέρονται στα αποτελέσματα όσων καταγράφηκαν στην δεύτερη και στο δεύτερο σκέλος της πρώτης παραγράφου.

Β8. Η πέμπτη παράγραφος αναπτύσσεται με διαίρεση και με σύγκριση – αντίθεση.  Να δικαιολογήσετε τεκμηριωμένα με αναφορές στην παράγραφο.

Β9. Να προσεγγίσετε το νόημα των παρακάτω λέξεων (από τις τρεις πρώτες παραγράφους) από τα συμφραζόμενά τους (ακόμα και αν γνωρίζετε τις λέξεις): εδρασμένη, υπερεθνικός, μετασχηματισμός, εφαλτήριο, κατεστημένο. 

Γ1. Γράφετε κείμενο για τη σχολική εφημερίδα. Περιγράφετε το πορτρέτο του καθηγητή που περιμένετε να συναντήσετε στο πανεπιστήμιο. Πιο συγκεκριμένα, αναφέρεστε στα θετικά χαρακτηριστικά που προσδοκάτε να έχει και στον τρόπο που φαντάζεστε ότι θα σας αντιμετωπίζει ως/σαν φοιτητή/ -τρια. Ποιες απαιτήσεις θα έχει από εσάς; Κατά πόσο θα ανταποκρίνεται στις δικές σας απαιτήσεις; Κατά πόσο θα ενδιαφέρετε για τις δυσκολίες σας στα πλαίσια της πανεπιστημιακής σχολής ή και της φοιτητικής σας ζωής. (500 λέξεις)

Γ2. Καθώς είστε στην Γ΄ λυκείου και προσπαθείτε να συνεχίσετε την ενασχόλησή σας με τα γράμματα έχετε κάποια εικόνα για το πανεπιστήμιο. Μπορείτε να δώσετε στοιχεία αυτής της εικόνας; (τόσο από την άποψη χώρων όσο και σχετικά με ζητήματα λειτουργίας του Πανεπιστημίου). Χωρίς όριο λέξεων.

3.      Η αναγκαιότητα της διόρθωσης των κειμένων της ελεύθερης γραπτής έκφρασης των μαθητών, (διασκευασμένα αποσπάσματα)

της Ελένης Τρεμετουσιώτη-Λοϊζου

Η διόρθωση της έκθεσης αποτελεί μια σημαντική φάση της διαδικασίας της αξιολόγησης της έκθεσης. Οι υποστηρικτές της διόρθωσης υποστηρίζουν πως μέσω των διορθώσεων του εκπαιδευτικού οι μαθητές θα βοηθηθούν στη βελτίωση του γραπτού τους λόγου. Ιδιαίτερα μέσω της πληροφοριακής ανατροφοδότησης (informational feedback) σύμφωνα με τον Dorniey (1994) ο μαθητής θα οδηγηθεί σε μελλοντική επιτυχία. Την αξία του ανατροφοδοτικού ρόλου της διόρθωσης των λαθών στις εκθέσεις των μαθητών υποστηρίζουν μέσα από τις έρευνές τους και οι Ferris και Helt, (2000). 

Το γράψιμο δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ένα στατικό τελικό προϊόν, αλλά ως μια διαδικασία, η οποία εμπεριέχει την εξέλιξη και τη βελτίωση. Η διαδικασία του γραψίματος είναι λάθος να θεωρείται ότι ολοκληρώνεται με την ανάπτυξη του θέματος. Οι διορθώσεις και τα σχόλια του καθηγητή ή των συμμαθητών πρέπει να αποτελέσουν αφετηρία για το ξεκίνημα μιας νέας προσπάθειας ξαναγραψίματος και βελτίωσης του αρχικού κειμένου.

Η διδασκαλία έχει θετικά αποτελέσματα, όταν ενημερώνει αμέσως τους μαθητές για την ορθότητα των ενεργειών τους και τους παρέχει ενδείξεις, για να γνωρίζουν το σημείο στο οποίο βρίσκονται, σε σχέση με το σκοπό που επιδιώκουν. Σύμφωνα με τους Williams και Burden (1997), ο εκπαιδευτικός είναι εκείνος που μέσω της ανατροφοδότησης των μαθητών προωθεί τη μάθηση. Ιδιαίτερα, μέσω της πληροφοριακής ανατροφοδότησης, όπως υποστηρίζουν, αυξάνεται η ώθηση για μάθηση και αυτή λειτουργεί ως κίνητρο για περαιτέρω βελτίωση. Υποστηρίζουν, επίσης, πως μόνο όταν παρέχονται στους μαθητές οι κατάλληλες πληροφορίες για τις δυνατότητες και τις αδυναμίες τους θα βοηθηθούν και θα οδηγηθούν σε περαιτέρω βελτίωση.

Αντίθετη άποψη έχει ο  Ferris ο οποίος μέσα από τις έρευνές του (2003), διαπίστωσε ότι το να υποδεικνύει ο  εκπαιδευτικός τα λάθη χωρίς να τα διορθώνει, (indirect feedback) βοηθά  περισσότερο τη μελλοντική ανάπτυξη και πρόοδο των μαθητών στη γραπτή έκφραση παρά από την άμεση ανατροφοδότηση (direct feedback). Η άμεση ανατροφοδότηση - δηλαδή το να διορθώνονται τα λάθη από τον εκπαιδευτικό - σύμφωνα με τον Ferris (2003), είναι πιο κατάλληλη: α) για μικρούς μαθητές, β) για τις περιπτώσεις που οι μαθητές δεν μπορούν να διορθώσουν τα συγκεκριμένα λάθη όπως είναι π.χ. η δομή των προτάσεων και η επιλογή των κατάλληλων λέξεων και γ) όταν οι εκπαιδευτικοί θέλουν να επισύρουν την προσοχή των μαθητών σε άλλα  δείγματα λαθών.

            Παράλληλα, η Lee (2003) μέσα από την έρευνά της διαπίστωσε πως οι εκπαιδευτικοί θεωρούν  την ανατροφοδότηση που παίρνουν οι μαθητές μέσα από τις διορθώσεις των λαθών τους στην έκθεση ως μικρής σημασίας, παρόλο που -  σύμφωνα με τις δηλώσεις τους - αφιερώνουν μεγάλο ποσοστό χρόνου στη διόρθωση. Τέλος, ο Truscott (1999) υποστήριξε ότι η διόρθωση των λαθών στις εκθέσεις των μαθητών  όχι μόνο δε βοηθά, αλλά  είναι επιζήμια και πρέπει να αποφεύγεται.

 Εκ των ως άνω συνάγεται πως σχετικά με το θέμα της διόρθωσης των λαθών  δεν υπάρχει ομοφωνία μεταξύ των ερευνητών για το κατά πόσο οι διορθώσεις του εκπαιδευτικού βοηθούν το μαθητή να βελτιώσει την ικανότητά του στη γραπτή έκφραση.

Α1. Να συντάξεις περίληψη του κειμένου σε εκατό (100) περίπου λέξεις.

Α2. Το κείμενο αναφέρεται σε δύο αντικρουόμενες απόψεις. Να παρουσιάσεις την πρώτη σε είκοσι (20) λέξεις και την δεύτερη σε ογδόντα (80).

Β1. Να αναπτύξεις την παρακάτω φράση του κειμένου σε μία παράγραφο με τη μεθοδο της σύγκρισης-αντίθεσης. «Το γράψιμο δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ένα στατικό τελικό προϊόν, αλλά ως μια διαδικασία».

Β2. Για ποιο λόγο στο κείμενο γίνεται αναφορά σε πολλά ονόματα;

Β3. Πώς εξηγείς την αναφορά ξένων όρων μέσα σε παρένθεση; 

Β4. Ποια είναι η βασική επιστημονική έννοια που κυριαρχεί στο κείμενο; Να την διευκρινίσεις σε 40-50 λέξεις.

Β5. Ποια λέξη του παρακάτω αποσπάσματος νομίζει ότι έχει ιδιαίτερη βαρύτητα; Αιτιολόγησε την απάντησή σου. «Η διδασκαλία έχει θετικά αποτελέσματα, όταν ενημερώνει αμέσως τους μαθητές για την ορθότητα των ενεργειών τους».

Β6. Με βάση όσα αναφέρονται στο κείμενο, σε ποια τάξη νομίζεις ότι έχει περισσότερη σημασία η διόρθωση, στην Α΄ γυμνασίου ή στην Γ΄ λυκείου. Εξήγησε τεκμηριωμένα την απάντησή σου.

Β7. Ποια είναι η συλλογιστική πορεία του κειμένου; (επαγωγική ή παραγωγική) Τεκμηρίωσε την απάντησή σου.

  Β8. Για ποιον λόγο το κείμενο ακολουθείται από βιβλιογραφία; 

Β9. Να χρησιμοποιήσεις τα παρακάτω ονοματικά σύνολα σε δικές σου φράσεις (μπορείς να αλλάξεις τον τύπο των λέξεων): διόρθωσης των λαθών, διαδικασία του γραψίματος, γραπτή έκφραση, δείγματα λαθών, εκθέσεις των μαθητών. 

Β10. Να εξηγήσεις τον ρόλο των παρακάτω διαρθρωτικών λέξεων/ φράσεων στο κείμενο: αλλά, Ιδιαίτερα, Παράλληλα, Τέλος, Εκ των ως άνω.

Γ. Το κείμενο αναφέρεται στις διορθώσεις που γίνονται στο μάθημα της έκθεσης. Νομίζεις ότι στα άλλα μαθήματα δεν έχει σημασία η ικανότητα σύνταξης ενός κειμένου και οι εκφραστικοί τρόποι; Πόση σημασία δίνεται; Πόσο επηρεάζει το είδος του μαθήματος; Μήπως ακόμη και στα «θετικά» μαθήματα η έκφραση και η δομή της σκέψης είναι πιο σημαντικά απ’ όσο δείχνουν αρχικά;

4. Μια μικρή μεταρρυθμιστική τραγωδία

Ελεύθερος Σκοπευτής (ΚΙΜΠΙ) Ο κόσμος του Επενδυτή, 13 Ιανουαρίου 2007, (διασκευασμένα αποσπάσματα)

[...]

Καθώς η χώρα βρισκόταν στην οικονομία της πληροφορίας, αυτής της υπέρτατης πηγής πλούτου, πεμπτουσία της φιλελεύθερης μεταμόρφωσής της ήταν η πλήρης ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης. (...) Κι όταν ήρθε το πλήρωμα του χρόνου, άρχισαν τις καινοτομίες.

«Τι χρειαζόμαστε τη φιλοσοφία;», αναρωτήθηκε ο βιομήχανος, που ουδέποτε είχε χρειαστεί να πάρει φιλόσοφο ή κάτι παρεμφερές στη δούλεψή του και ήταν πεπεισμένος ότι αυτοί οι χαρτογιακάδες ήταν ανίκανοι να συμβάλουν στο ελάχιστο στην παραγωγή μιας καρφίτσας. Και εισηγήθηκε την κατάργηση των φιλοσοφικών σπουδών και τη μετεξέλιξη των αντίστοιχων σχολών σε τμήματα marketing και public relations. Και με τον καιρό οι άνθρωποι ξέχασαν τον Αριστοτέλη και τον Πλάτωνα, τον Αυγουστίνο και τον Ακινάτη (όσοι τους ήξεραν). Τα τελευταία αντίτυπα του «Λεβιάθαν» του Hobbes βρίσκονταν μόνο σε παλαιοπωλεία και το «Περί ελευθερίας» του Τζον Στιούαρτ Μιλ σωζόταν μόνο στα μουσεία.

«Τι χρειαζόμαστε την αρχαιολογία;», αναρωτήθηκε ο ιδιοκτήτης της μεγαλύτερης κατασκευαστικής της χώρας, ο οποίος είχε πικρά πείρα από αρχαιολόγους, κάθε φορά που οι εκσκαφείς του σκόνταφταν σε κάτι παλιομάρμαρα και οι εργολάβοι του δεν προλάβαιναν να τα αλέσουν στα θεμέλια των μικρομέγαλων έργων του. Και εισηγήθηκε την κατάργηση των αρχαιολογικών σχολών και τη διοχέτευση των σπουδαστών τους σε σχολές design τουριστικών σουβενίρ, τεχνικών αναπαλαίωσης και διακόσμησης. Και με τον καιρό, η χώρα που έκρυβε στο υπέδαφός της αλλεπάλληλα στρώματα ιστορίας πέντε-έξι χιλιάδων χρόνων συνήθισε να θεωρεί μνημεία και αξιοθέατα τα The Mall, τα μεγάλα εμπορικά κέντρα και τα multiplex σινεμά.

«Τι χρειαζόμαστε τη φιλολογία και τη γλωσσολογία;», αναρωτήθηκε ο εκδότης, που τον εκνεύριζαν αυτοί οι ηλίθιοι διορθωτές κάθε φορά που ψείριζαν τα σημεία στίξης, οι επιμελητές κειμένων και οι συγγραφείς που καθυστερούσαν την έκδοση του επόμενου best seller. Και εισηγήθηκε την κατάργηση των φιλολογικών τμημάτων και τη μετατροπή τους σε ταχύρρυθμα φροντιστήρια ξένων γλωσσών, με προτεραιότητα στις γλώσσες των αγορών με τις οποίες υπήρχε ικανοποιητικό εμπορικό ισοζύγιο. Και με τον καιρό, αναπτύχθηκε μια γενιά πολιτών που μιλούσε ένα νέο γλωσσικό ιδίωμα «γκρίκλις», εμπλουτισμένο με τη διαφημιστική αργκό, έγραφε τη γλώσσα με «όμικρον» και ένα «σίγμα», αγνοούσε τι εστί  Όμηρος, Σοφοκλής ή Σεφέρης και αναγνώριζε ως ποίηση τους στίχους: «Ήταν η ζωή μου κόλαση και την έκανες απόλαυση...».

[...]

Πέρασαν μερικά χρόνια. (...) Μέχρι που έγινε η στραβή. Οι πολίτες - καταναλωτές κατελήφθησαν από μαζική υπαρξιακή κρίση και κανείς δεν μπορούσε να τους δώσει απαντήσεις για το νόημα της ζωής. Οι τουρίστες έπαψαν να βρίσκουν ενδιαφέρον στη χώρα που έχει γίνει τόσο όμοια με τις δικές τους, χωρίς ιστορία, χωρίς μνήμη. Τα multiplex και ταThe Mall έγιναν βαρετά αξιοθέατα και η τουριστική βιομηχανία βυθίστηκε στην κρίση. Οι συγγραφείς έγραφαν όμοια θρίλερ και ακόμα και οι φανατικότεροι αναγνώστες έπαψαν να τα αγοράζουν. Τα προϊόντα που έκαναν περήφανες τις επιχειρήσεις της χώρας στράγγισαν και τα τελευταία ίχνη φαντασίας των σχεδιαστών τους και, παρά τις κατοχυρωμένες «πατέντες», φαίνονταν να αντιγράφουν το ένα το άλλο, ανίκανα να δημιουργήσουν νέες ανάγκες στους καταναλωτές. Με δυσκολία πλέον ένα εξασκημένο μάτι διέκρινε ένα έργο τέχνης από συσκευές καθημερινής χρήσης, όπως η χύτρα ταχύτητας.

  

Α. Να συντάξεις περίληψη του κειμένου σε εβδομήντα (70) περίπου λέξεις.

Β1. Με ποιον τρόπο αναπτύσσονται οι παράγραφοι 2, («Τι χρειαζόμαστε τη φιλοσοφία;»… μόνο στα μουσεία), 3 («Τι χρειαζόμαστε την αρχαιολογία;»… τα multiplex σινεμά) και 4 («Τι χρειαζόμαστε τη φιλολογία… έκανες απόλαυση...»);

Β2. Ποια είναι τα αίτια των μεταρρυθμιστικών αλλαγών; Ποιο είναι το άμεσο αποτέλεσμά τους; Ποιο είναι το αποτέλεσμά τους μετά από «μερικά χρόνια»; 

Β3. Όλο το κείμενο έχει τη δομή ενός επαγωγικού συλλογισμού με τη μορφή αίτιο – αποτέλεσμα. α) Εντοπίστε ποιο είναι το αίτιο και ποιο το αποτέλεσμα. β) αξιολογήστε την ορθότητα του συλλογισμού (βλέπε τη σελίδα 18 του σχολικού βιβλίου).

Β4. Εντοπίστε τις περιπτώσεις όπου ο συγγραφέας χρησιμοποιεί λατινικό αλφάβητο. Σε ποιες από αυτές δικαιολογείτε τη χρήση του και σε ποιες όχι; Εξηγήστε την απάντησή σας.

Β5. Εντοπίστε τις περιπτώσεις όπου ο συγγραφέας χρησιμοποιεί εισαγωγικά. Εξηγήστε το ρόλο τους.

Β6. Βρείτε στο κείμενο δυο φράσεις όπου το ύφος γίνεται καθαρά ειρωνικό. Εξηγήστε πως προκαλείται η ειρωνεία.

Β7. Στην τελευταία παράγραφο ο συγγραφέας αναφέρεται στους «πολίτες – καταναλωτές». Ποια είναι η σημασία κάθε λέξης; Κάντε μία πρόταση με κάθε λέξη ξεχωριστά, ώστε να φαίνεται η διαφορά στη σημασία τους. Πώς εξηγείτε ότι ο συγγραφέας «ενώνει» (με τη χρήση ενωτικού) τις δυο λέξεις σαν μία;

Β8. Στην τελευταία παράγραφο υπάρχει η φράση: «να δημιουργήσουν νέες ανάγκες στους καταναλωτές». Να γράψετε μία παράγραφο με δικά σας παραδείγματα που θα δείχνουν τη δημιουργία νέων αναγκών. (80-90 λέξεις)

Γ. Γράφετε ένα κείμενο πεντακοσίων λέξεων για την σχολική εφημερίδα του λυκείου σας. Θέμα σας είναι τα μαθήματα που σχετίζονται με τις επιστήμες που αναφέρει ο συγγραφέας και η αξία που τους δίνει το σημερινό σχολείο. Επίσης, σκέφτεστε ποιοι συμμαθητές σας διάλεξαν τη θεωρητική κατεύθυνση και με ποια κίνητρα. Τέλος, σκέφτεστε για το εργασιακό μέλλον όσων σπουδάζουν ανάλογες επιστήμες.

5.      ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ: Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Θα πρέπει εξαρχής να διευκρινιστεί ότι, όταν μιλούμε για γλωσσική αγωγή στη Μέση Εκπαίδευση, βρισκόμαστε μπροστά σε ένα είδος αδήλωτης διγλωσσίας: εννοείται αφενός η νέα ελληνική γλώσσα, αφετέρου η αρχαία ελληνική γλώσσα, σε σχέση μάλιστα φαινομενικής συμμαχίας, αλλά πραγματικού ανταγωνισμού. Μολονότι δηλαδή η νεότερη γλώσσα διαφημίζεται ως αδιάκοπη συνέχεια της αρχαιότερης, δεν θεωρείται εντούτοις ισόβαρη και ισότιμη της. Έτσι ενδημεί στον χώρο της εκπαίδευσης (και όχι μόνον) ένα είδος ενδογλωσσικής ανισοτιμίας, που υποβαθμίζει τη νεοελληνική γλώσσα και την υποτάσσει στην αρχαία ελληνική, ούτως ώστε κάθε τόσο να προκηρύσσεται επιστράτευση της δεύτερης για τη θεραπεία, ή και τη σωτηρία, της πρώτης. Σε διδακτικό πάντως επίπεδο η αυθαίρετη αυτή ανισοτιμία καταφεύγει συχνά πυκνά στο επόμενο αγλωσσολόγητο δόγμα, σύμφωνα με το οποίο: η επάρκεια της νεοελληνικής γλώσσας προϋποθέτει την κηδεμονία της από την αρχαία ελληνική γλώσσα· τα ελλείμματα της οφείλονται στην αστόχαστη απόρριψη αυτής της κηδεμονίας, που οδηγεί τη νεοελληνική γλώσσα σε ένα είδος απορφανισμού· όποιος μαθητευόμενος αρνείται την υποστήριξη και τον έλεγχο της αρχαίας ελληνικής γλώσσας είναι καταδικασμένος να βράζει στο ζουμί μίζερης λεξιπενίας.

Δεν θα επιμείνω περισσότερο σε ένα ιδεολόγημα, που το θεωρώ εξαντλημένο, ακυρωμένο ήδη σε παλαιότερα και πρόσφατα κείμενα. Εδώ ενδιαφέρουν κυρίως οι διδακτικές συνέπειες μιας επαμφοτερίζουσας, ελαφρώς σχιζοφρενικής, σχολικής γλώσσας, όπως αυτή ανακλάται όχι μόνο στον λόγο των μαθητών αλλά και στον λόγο των δασκάλων. Όπου, αντί της νηφάλιας συμμαχίας, αρχαίας και νέας ελληνικής γλώσσας, έχουμε εκβιαστικό ανταγωνισμό ή ασφυκτικό εναγκαλισμό τους. Αποτέλεσμα: τα αρχαία ελληνικά, όπως διδάσκονται σήμερα στο σχολείο, δεν αφήνουν μαθητές και δασκάλους να μιλήσουν και να καλλιεργήσουν με φυσικότητα και άνεση τη νεοελληνική, τη μητρική τους, γλώσσα- τα σχολικά εξάλλου νέα ελληνικά αποτελούν σταθερό εμπόδιο στην πρωτοβάθμια έστω προσπέλαση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, μέσα από την ιστορική της εξέλιξη και την παράλληλη λογοτεχνική της άσκηση.

απόσπασμα από κείμενο του Δ. Ν. Μαρωνίτη, Επιστημονικό Συμπόσιο, Χρήσεις της Γλώσσας (3-5 Δεκεμβρίου 2004), Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας, (Σχολή Μωραΐτη),σελ. 232-233

  

Α. Να συντάξετε περίληψη του κειμένου σε 80-100 λέξεις

Β1. Σε μια παράγραφο 80 περίπου λέξεων γράψτε πώς αντιλαμβάνεστε, με βάση την εμπειρία σας, το νόημα της παρακάτω φράσης του κειμένου: «τα αρχαία ελληνικά, όπως διδάσκονται σήμερα στο σχολείο, δεν αφήνουν μαθητές και δασκάλους να μιλήσουν και να καλλιεργήσουν με φυσικότητα και άνεση τη νεοελληνική».

Β2. Ποια είναι σύμφωνα με το κείμενο η «αδήλωτη διγλωσσία»; Ποιες είναι οι συνέπειές της;

Β3. Ποιος είναι ο ρόλος της παρακάτω φράσης, που είναι η αρχική της δεύτερης παραγράφου; «Δεν θα επιμείνω περισσότερο σε ένα ιδεολόγημα, που το θεωρώ εξαντλημένο, ακυρωμένο ήδη σε παλαιότερα και πρόσφατα κείμενα».

Β4. Η πρώτη παράγραφος έχει ως θέμα την αιτία, η δεύτερη τη συνέπεια. Ισχύει η προηγούμενη κρίση για τις δύο παραγράφους του κειμένου;

Β5. Βρείτε πέντε (5) λέξεις ή φράσεις του κειμένου που του προσδίνουν λόγιο (έντεχνο, καλλιεργημένο) χαρακτήρα. Να τις αντικαταστήσετε με λέξεις ή φράσεις περισσότερο λαϊκές.

Β6. Ποιος είναι ο ρόλος/ η σημασία των παρακάτω διαρθρωτικών λέξεων/ φράσεων της πρώτης παραγράφου: α) αφενός ... αφετέρου, β)  Έτσι,  γ) ούτως ώστε;

Γ. Σε υποθετικό διάλογο στα πλαίσια αλλαγών στην εκπαίδευση σας ζητούν τη γνώμη σας για το μάθημα των αρχαίων ελληνικών. Στο κείμενο που θα γράψετε θα πρέπει να εκφράσετε την άποψή σας:

α) για τον τρόπο που διδάσκεται η αρχαία ελληνική γλώσσα και για την αναγκαιότητα ή όχι αυτής της διδασκαλίας.

β) για τα αρχαία ελληνικά που διδάσκονται από μετάφραση και τη σκοπιμότητας αυτής της διδασκαλίας.

Το κείμενό σας θα δημοσιευτεί σε ψηφιακή φόρμα συζήτησης στο Ίντερνετ και γι’ αυτό πρέπει να είναι 400 με 500 λέξεις.

6.      Η γλώσσα όχι ως μέσο, αλλά ως εμπόδιο

Δεν είναι ασυνήθιστο η πολιτική της αφομοίωσης των μεταναστών να συνδυάζεται με πρακτικές γλωσσικού αποκλεισμού. Όλο και περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες για να δώσουν άδεια παραμονής ή ιθαγένεια απαιτούν επάρκεια στη γλώσσα της χώρας υποδοχής: από 4 στις 14 (ποσοστό 29%) το 2002, οι χώρες αυτές έφτασαν τις 11 στις 18 (61%) το 2007 και τις 20 στις 27 (74%) το 2008 (πηγή: ALTE). Ορισμένες χώρες (Γαλλία, Γερμανία, Λεττονία, Ολλανδία, Σουηδία) απαιτούν πιστοποίηση της γλωσσικής επάρκειας για είσοδο των μεταναστών στη χώρα. Για μόνιμη διαμονή ή για την απόκτηση ιθαγένειας το επίπεδο γλωσσομάθειας που θεωρείται επαρκές ποικίλλει. Χρησιμοποιώντας την κλίμακα του Κοινού Ευρωπαϊκού Πλαισίου Αναφοράς (επίπεδα Α1, Α2, Β1, Β2, C1, C2), σχετικά χαμηλή γλωσσομάθεια απαιτείται σε χώρες όπως η Ελλάδα (επίπεδο Α2) και υψηλή σε χώρες όπως η Πολωνία και η Δανία (επίπεδο C2). Σε ελάχιστες χώρες δεν είναι απαραίτητη η γλωσσική επάρκεια· ανάμεσά τους και η Κύπρος.

Προφανώς, η θέσπιση προαπαιτουμένου γλωσσομάθειας σε τόσο πολλές ευρωπαϊκές χώρες δεν είναι τυχαία. Συνιστά πολιτική κατεύθυνση με στόχο τον περιορισμό του αριθμού των μεταναστών και δικαίως κρίνεται υπό αυτή την οπτική στην επιστημονική βιβλιογραφία.

[...]

Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι για την απόδοση της ιθαγένειας λαμβάνεται υπόψη κάθε εναλλακτικός τρόπος πιστοποίησης της ελληνομάθειας: φοίτηση σε ελληνικό σχολείο, εξετάσεις του ΙΔΕΚΕ ή του ΚΕΓ, μαθήματα σε ανεξάρτητους οργανισμούς, προσωπική εμπειρία, αυτοδιδασκαλία, ικανότητα επικοινωνίας – και ότι όλα αυτά προσμετρώνται κατά την προφορική εξέταση ενώπιον της Επιτροπής Πολιτογράφησης. Και έστω ότι για την άδεια μόνιμης διαμονής παύει πλέον να είναι απαραίτητη η πιστοποίηση της γλωσσομάθειας· αρκεί ένα αποδεικτικό ότι ο ενδιαφερόμενος παρακολούθησε τόσες ώρες ελληνικής γλώσσας στα ΚΕΕ, εφόσον η γλωσσομάθειά του δεν πιστοποιείται με άλλον τρόπο. Σπάει έτσι ο ενδιάμεσος κρίκος στην αλυσίδα εκπαίδευση-πιστοποίηση-πολιτογράφηση.

Μία τέτοια κίνηση μόνο ευεργετικές επιπτώσεις θα είχε. Πρώτον, θα απελευθέρωνε την εκπαίδευση των μεταναστών από τις εξετάσεις – όπως περίπου θεωρείται αυτονόητο και για την εκπαίδευση των ελληνόφωνων. Το ίδιο το υπουργείο Παιδείας διακηρύσσει άλλωστε ότι «η Διά Βίου Μάθηση είναι ενεργός, συνεχής, αλλά επ’ ουδενί εξαναγκαστική διαδικασία». Θα χρειαζόταν βέβαια να πολλαπλασιαστούν και να αναβαθμιστούν τα κέντρα διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας· με περισσότερα τμήματα, νέους και πρόθυμους δασκάλους, τάξεις όλων των επιπέδων που να απευθύνονται σε σπουδαστές καθένας από τους οποίους έχει διαφορετικές ανάγκες γραμματισμού και επικοινωνίας. Ποιος όμως φοβάται μιαν εκπαίδευση απαλλαγμένη από τον φόβο του αποκλεισμού;

Δεύτερον, η ίδια η προοπτική της ένταξης θα έδινε στους μετανάστες ένα πολύ ισχυρό κίνητρο να μάθουν ελληνικά. Αλλά στο ζήτημα αυτό το πιο δύσκολο είναι ν’ αλλάξουμε τις ιδεολογικές μας συνήθειες. Συνηθίσαμε να θεωρούμε τη γλώσσα προαπαιτούμενο της ένταξης, ενώ στην πραγματικότητα ισχύει το αντίθετο: η απρόσκοπτη ένταξη των μεταναστών θα ήταν το ισχυρότερο κίνητρο για την ενίσχυση της ελληνομάθειάς τους.

Του Σπύρου Α. Μοσχονα, επίκουρου καθηγητή γλωσσολογίας

Καθημερινή 

Α. Να συντάξετε περίληψη του κειμένου σε εκατό (100) περίπου λέξεις.

Β1. Στο πρώτο μέρος του κειμένου («Δεν είναι... στην επιστημονική βιβλιογραφία».) αναπτύσσεται ένας συλλογισμός. Μπορείτε να βρείτε τον τρόπο ανάπτυξής του; (επαγωγή, παραγωγή)

Β2. Η τρίτη παράγραφος του κειμένου είναι ένας συλλογισμός. Μπορείτε να τον κατατάξετε ανάλογα με το είδος των προτάσεων; (υποθετικός, διαζευκτικός, κατηγορικός)

Β3. Στην τέταρτη παράγραφο («Μία τέτοια κίνηση... τον φόβο του αποκλεισμού».) βρείτε τη σημασία των διαρθρωτικών

λέξεων: μόνο, Πρώτον, όπως, άλλωστε, αλλά, όμως.

Β4. Ποια είναι η δομή και ποιος είναι ο τρόπος ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου; («Δεν είναι ασυνήθιστο... και η Κύπρος»).

Β5. Πώς αντιλαμβάνεστε τη φράση: «Σπάει έτσι ο ενδιάμεσος κρίκος στην αλυσίδα εκπαίδευση-πιστοποίηση-πολιτογράφηση»; Μπορείτε να αναδιατυπώσετε το επιχείρημα του συγγραφέα; (60-70 λέξεις)

Γ. Πρόκειται να συμμετάσχετε σε εκδήλωση του σχολείου, στο οποίο φοιτούν αρκετοί μαθητές που είναι παιδιά μεταναστών και ανάμεσα στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν είναι και η εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας. Ετοιμάζετε ένα κείμενο που συγκεντρώνει τα επιχειρήματα των δύο αντίθετων οπτικών: α) η γνώση της ελληνικής γλώσσας είναι προϋπόθεση για τη χορήγηση ελληνικής ιθαγένειας και β) η χορήγηση ελληνικής ιθαγένειας είναι το ισχυρότερο κίνητρο για την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας. (555 λέξεις)

7.      ΠΑΙΔΕΙΑ - Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΕ ΜΙΑ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

A. ΚΕΙΜΕΝΟ

Η Πολιτεία, καθώς πορεύεται μέσα στον ιστορικό χρόνο, έχει χρέος να ασφαλίζει και να ελέγχει την πορεία της, τη συνέχεια της ζωής της. Το κατορθώνει με τη σταθερότητα των θεσμών της, αλλά προπαντός με τηδιάπλαση και την καθοδήγηση των επερχόμενων γενεών, που θα γίνουν φορείς των θεσμών αυτών και εγγυητές της συνέχειάς της. Η πολιτεία είναι γι’ αυτό καθίδρυμα παιδείας.

Με την παιδεία προπαντός και όχι με τη βία, που είναι το απαραίτητο αλλά μόνο μέσο, κατευθύνει την πράξη των πολιτών, ακόμη και των αρχόντων της. Με την παιδεία ετοιμάζει τους μέλλοντες άρχοντές της και τους μελλοντικούς πολίτες της. Με την παιδεία καλλιεργεί τις αξίες από τις οποίες δικαιολογείται η ύπαρξή της. Με την παιδεία της συμβάλλει στην προαγωγή της διεθνούς πολιτείας της ανθρωπότητας ολόκληρης. Το μέγα και πρώτο καθήκον της είναι γι’ αυτό η παιδεία.

Δεν είναι μόνο της πολιτείας καθήκον. Η παιδεία είναι καθήκον κάθε ανθρώπου άξιου να το εκπληρώσει. Μια που κάθε ανθρώπου καθήκον είναι και δια μέσου της δικής του πράξης και δια μέσου της πράξης όλων των άλλων να προάγει τον ύπατο σκοπό της ιστορίας, δηλαδή να καλλιεργεί όλες τις αξίες του πολιτισμού, έχει χρέος ό, τι κατέχει σε γνώσεις, σε αισθητική και σε θρησκευτική νόηση, σε ιστορική εμπειρία, να το μεταδίδει σε όσο το δυνατό περισσότερους. Σαν θνητό ον, που σε λίγες ώρες μπορεί να μην υπάρχει, που σε λίγα χρόνια θα φθαρεί και θα χαθεί, οφείλει ό, τι συγκομίσει να το μοιράσει για να μη χαθούν τα άξια θησαυρίσματά του μαζί με το ανάξιο σαρκίο του.

Η πολιτεία, όμως, διαθέτει μέσα παιδείας που τα άτομα δε διαθέτουν, γιατί η παιδεία σε μια κοινωνία χρειάζεται συντονισμό δραστηριοτήτων, μια ιεράρχηση αξιών, που μόνο μια υπερκείμενη εξουσία μπορεί και επιβάλλει. Γιατί η παιδεία κρυσταλλώνεται μέσα στην κοινή παράδοση ενός λαού και την παράδοση αυτήν, πιο μακρόβια από τα πρόσκαιρα άτομα, έχει τη δύναμη και το χρέος η πολιτεία να εγκολπωθεί και να διαφυλάξει.

Η παιδεία πρέπει να κρατήσει τον ανώριμο άνθρωπο, τον άνθρωπο της φύσης, να τον καταστήσει ικανό να κατευθύνει τη νόηση, τη βούληση και την πράξη του προς τον ύπατο σκοπό. Τούτο το κατορθώνει η παιδεία με τη διάπλαση της σκέψης, της αίσθησης και του ήθους…

Έργο της είναι γι’ αυτό εν πρώτοις να καθοδηγήσει τον άνθρωπο πώς να δυναμώσει βιολογικά, για να γίνει το σώμα του η κατάλληλη υποδομή για τα έργα του πνεύματος. Ο άνθρωπος πρέπει να μάθει να θεραπεύει το σώμα, γνωρίζοντας πως η θεραπεία του σώματος δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά μέσο για τη θεραπεία του πνεύματος. Γι’ αυτό, πρέπει να μη γίνεται επί θυσία της άσκησης του πνεύματος, αλλά σε αδιάκοπη ισορροπία και συνάρτηση με την τελευταία…

Έτσι η παιδεία πρέπει να είναι πρώτα παιδεία του σώματος (υγιεινή και γυμναστική) και ύστερα παιδεία επαγγελματική, δηλαδή παιδεία των μεθόδων και των τρόπων με τους οποίους ο άνθρωπος και μέσω αυτού το κοινωνικό σύνολο, θα παράγει υλικά αγαθά, τα αναγκαία για τη συντήρηση και την ανάπτυξη του εαυτού του και του κοινωνικού συνόλου. Από αυτό ακολουθεί ότι η πολιτεία έχει υποχρέωση να παιδεύει τον πολίτη, ώστε να γίνει ικανός να εργαστεί και δη στην εργασία, όπου πληρέστερα μπορεί να αναπτύξει τις δυνάμεις του…

Συγχρόνως με τις γνώσεις για την παραγωγή υλικών αγαθών, ο άνθρωπος πρέπει να αποκτήσει τις απαραίτητες γνώσεις για να δρα μέσα στην πολιτική κοινωνία όπου ανήκει. Και επειδή κατά κανόνα του αναγνωρίζονται και πολιτικά δικαιώματα, δηλαδή συμμετοχή στην άσκηση της πολιτικής εξουσίας, πρέπει να αποκτήσει τις στοιχειώδεις τουλάχιστον γνώσεις, που θα του επιτρέπουν να ασκεί αυτά τα δικαιώματα. Παράλληλα με την επαγγελματική παιδεία βαδίζει και η πολιτική αγωγή.

Στηριγμένος στην εκγύμναση του σώματος, στη γνώση τεχνικής για την απόκτηση υλικών αγαθών και στην πολιτική του αγωγή, καλείται ο πολίτης να επιδοθεί στο κύριο έργο του, στη θεραπεία του πνεύματος. Άλλωστε, μαζί με την επαγγελματική και με τη σωματική παιδεία, πρέπει να αρχίσει και η θεραπεία του πνεύματος, γιατί, κατά έναν τρόπο, όλες οι μορφές της παιδείας πρέπει να προχωρούν παράλληλα. Η θεραπεία του πνεύματος συνίσταται στην καλλιέργεια όλων των ανώτατων αξιών, των ιδεών, των αντικειμένων, που δεν επιδιώκουμε να τα μάθουμε γιατί είναι τα μέσα των άλλων, αλλά γιατί είναι αυτοσκοποί.

Με αυτόν τον τρόπο η παιδεία δεν είναι καλλιέργεια απλώς μιας δεξιοτεχνίας, οσοδήποτε και αν είναι αξιόλογη, αλλά μια καθολική καλλιέργεια της σκέψης και της ψυχής, που αυτή μόνο δίνει ποιότητα και σταθερό έρμα και δημιουργικότητα στον άνθρωπο. Αυτή πλάθει τον άνθρωπο από τη ρίζα του και γι’ αυτό σωστά λέγεται "ανθρωπιστική παιδεία".

Κωνσταντίνος Τσάτσος, "ΠΟΛΙΤΙΚΗ", ΑΘΗΝΑ 1975

B. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100-120 λέξεις).

Β. 1. «Η πολιτεία, όμως, διαθέτει … να διαφυλάξει.»: να βρεθούν η δομή και ο τρόπος ανάπτυξης της συγκεκριμένης παραγράφου. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Β. 2. Με ποιους τρόπους επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα στις έξι πρώτες παραγράφους του κειμένου;

Β. 3. Να καταγράψετε ένα παράδειγμα αναφορικής και ένα παράδειγμα ποιητικής χρήσης του λόγου, μέσα από το κείμενο.

Β. 4. διάπλαση κατευθύνει καθήκον θεραπεύει επιδιώκουμε: να γραφεί από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.

Β. 5. συνέχεια προαγωγή πρόσκαιρα παράγει επιτρέπουν: να γραφεί από ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.

Β. 6. «Σαν θνητό ον, που σε λίγες ώρες μπορεί να μην υπάρχει, που σε λίγα χρόνια θα φθαρεί και θα χαθεί, οφείλει ό, τι συγκομίσει να το μοιράσει για να μη χαθούν τα άξια θησαυρίσματά του μαζί με το ανάξιο σαρκίο του.»: Σε μία παράγραφο 90-100 περίπου λέξεων να σχολιάσετε το περιεχόμενο της παραπάνω πρότασης

Γ. Υποθέστε ότι είστε εκπρόσωπος των μαθητών στο Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας. Με ένα γραπτό υπόμνημά σας προς τα υπόλοιπα μέλη του συμβουλίου, όπου συμμετέχουν πολιτικοί, εκπρόσωποι κομμάτων, διανοούμενοι, καθηγητές και πανεπιστημιακοί να καταθέσετε και να αναπτύξετε τις προτάσεις σας για τη βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος στη χώρα μας.

(600 λέξεις)

8.      Ένας στους δύο εκτός Λυκείου, λόγω γλώσσας

  Στο 11% για το Δημοτικό και Γυμνάσιο και στο 6,5% για το Λύκειο φτάνουν τα ποσοστά των αλλοδαπών και παλιννοστούντων μαθητών στα σχολεία της χώρας μας, αλλά το πρόβλημα της γλώσσας τούς εμποδίζει συνήθως να προχωρήσουν στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση.

 «Φέτος, παρά τις διακηρύξεις για το αντίθετο από πλευράς υπουργείου Παιδείας, τα σχολεία βρέθηκαν κυριολεκτικά στον αέρα, καθώς δεν εντάχθηκαν όσες πρακτικές έχουν αποδειχτεί ευεργετικές για την αγωγή και διδασκαλία των μαθητών, ούτε αξιοποιήθηκαν εκπαιδευτικοί που απέκτησαν εξειδικευμένα προσόντα και εμπειρία», αναφέρει η υπεύθυνη του Ελληνικού Παρατηρητηρίου για τη Διαπολιτισμική Παιδεία και Εκπαίδευση, καθηγήτρια Παιδαγωγικής του ΑΠΘ, Ζωή Παπαναούμ.

Στον Νομό Θεσσαλονίκης, στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, σε σύνολο 150.532 μαθητών, οι αλλοδαποί ανέρχονται σε 11.466 (7,62%) και οι παλιννοστούντες σε 6.020 (4%). Τα αντίστοιχα νούμερα για την Κεντρική Μακεδονία είναι: 260.511 μαθητές, από τους οποίους 19.203 (7,37%) αλλοδαποί και 8.632 (3,31%) παλιννοστούντες.

«Διαρκώς αυξανόμενος είναι ο αριθμός των παλιννοστούντων και αλλοδαπών μαθητών που φοιτούν στα ελληνικά σχολεία σήμερα, ξεπερνώντας σε ορισμένες περιοχές κατά πολύ το 10%. Η φοίτηση των παιδιών αυτών δεν είναι πάντοτε εύκολη. Η ανεπάρκεια στη χρήση της ελληνικής γλώσσας ως οργάνου ζωντανής επικοινωνίας, η σχολική αποτυχία -ακόμη και όταν το πρόβλημα της γλώσσας δεν είναι οξύ, η κοινωνική καχυποψία που ενδεχομένως έχουν να αντιμετωπίσουν είναι μερικές μόνο από τις κατηγορίες προβλημάτων», αναφέρει στην «Ε» ο περιφερειακός διευθυντής εκπαίδευσης Γιώργος Καρατάσιος.

Η καθηγήτρια Παιδαγωγικής του ΑΠΘ και επιστημονικά υπεύθυνη του Παρατηρητηρίου τονίζει ωστόσο: «Την τελευταία δεκαετία γίνονται πολυεπίπεδες δραστηριότητες και δαπανώνται κονδύλια -εθνικά και κοινοτικά- για την καλύτερη δυνατή ένταξη των παιδιών μεταναστών στην ελληνική κοινωνία. Από υποστηρικτικές παρεμβάσεις που γίνονται σε σχολεία έχουν ήδη καταγραφεί θετικά αποτελέσματα, όπως η μείωση της διαρροής των αλλοδαπών μαθητών, καθώς και η βελτίωση της προόδου τους στο σχολικό περιβάλλον.

Τέτοιες παρεμβάσεις όμως, που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν σωρευτικά και συμπληρωματικά η μία με την άλλη, δεν έχουν ακόμη ενταχθεί οργανικά στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Έτσι, το όφελος για τους μαθητές δεν είναι διαρκές και η βελτίωση του εκπαιδευτικού έργου στα σχολεία δεν είναι σταθερή. Επίσης, κρατικοί και μη φορείς, καθώς και ερευνητές δραστηριοποιούνται με επιτυχία σε θέματα διαπολιτισμικής παιδείας, χωρίς όμως τον αναγκαίο συντονισμό και τη λήψη μέτρων από την πολιτεία, έτσι ώστε να ενταχθούν στο σχολείο οι καλές πρακτικές που προκύπτουν».

Του ΝΙΚΟΥ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ, Ελευθεροτυπία, 22/6/2009

Α. Να συντάξετε περίληψη του κειμένου σε εκατό (100) περίπου λέξεις.

Β1. Το κείμενο είναι παράθεση τεκμηρίων σχετικά με το ζήτημα των αλλοδαπών και παλιννοστούντων μαθητών στα σχολεία της χώρας. Γιατί νομίζεται ότι επιλέγεται η παράθεση τεκμηρίων για να γίνει αναφοράς στο θέμα;

Β2. Στην τέταρτη παράγραφο («Διαρκώς αυξανόμενος είναι ... εκπαίδευσης Γιώργος Καρατάσιος».) του κειμένου επισημαίνονται κάποια προβλήματα που αντιμετωπίζουν αλλοδαποί και παλιννοστούντες μαθητές. Ποια είναι αυτά; 

Β3. Στις δύο τελευταίες παραγράφους του κειμένου γίνεται λόγος για «πολυεπίπεδες δραστηριότητες» και «υποστηρικτικές παρεμβάσεις». Μπορείτε να προτείνετε συγκεκριμένα το είδος των δραστηριοτήτων και των παρεμβάσεων που θεωρείτε κατάλληλες, ώστε να βοηθηθούν οι μαθητές που μειονεκτούν;

Β4. Ποια είναι η συλλογιστική πορεία του κειμένου; (επαγωγική, παραγωγική) Τεκμηριώστε την απάντησή σας.

Β5. Να επισημάνετε τεκμηριωμένα δύο τρόπους πειθούς που αναγνωρίζετε στο κείμενο

Β6. Να βρείτε συνώνυμες λέξεις, που μπορούν να αντικαταστήσουν μέσα στο κείμενο τις παρακάτω λέξεις (μία για κάθε περίπτωση): παλιννοστούντων, διακηρύξεις, εντάχθηκαν, προσόντα, υπεύθυνη

Γ. Στο σχολείο σας φοιτούν αρκετοί μαθητές των οποίων μητρική γλώσσα δεν είναι η ελληνική. Με δεδομένο το ενδιαφέρον της Πολιτείας για τη φοίτηση των αλλοδαπών και παλιννοστούντων μαθητών, συμμετέχετε σε εκδήλωση του συλλόγου γονέων και κηδεμόνων με θέμα την απόδοση αυτών των μαθητών. Μιλάτε από τη δική σας μαθητική οπτική και επικεντρώνεστε σε δύο ζητήματα: Ποια ξεχωριστά προβλήματα νομίζετε ότι αντιμετωπίζουν; Πώς μπορεί να βοηθήσετε εσείς οι μαθητές, ώστε να οι συγκεκριμένοι μαθητές να ενταχθούν ομαλότερα στο σχολικό περιβάλλον; (555 λέξεις)

9.      Η διαπολιτισμική εκπαίδευση υπό διωγμόν

  

Στα δικαστήρια σύρεται η πρώην διευθύντρια του 132ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών κ. Στέλλα Πρωτονοταρίου (η προγραμματισμένη για τις 16 Ιουνίου δίκη αναβλήθηκε τελικά για τις 22 Ιανουαρίου 2010). Η εμπνευσμένη αυτή δασκάλα κατηγορείται ότι παραχώρησε σχολικές αίθουσες για να γίνονται, σε όσους μαθητές το επιθυμούσαν, μαθήματα της μητρικής τους γλώσσας (αλβανικής ή αραβικής). Δυστυχώς, στο ελληνικό δημόσιο σχολείο η διδασκαλία της μητρικής γλώσσας δεν είναι δικαίωμα, είναι παρανομία.

Το 132ο Δημοτικό Σχολείο ανήκει στο τεράστιο συγκρότημα της Γκράβας. Το 72% των μαθητών στο σχολείο αυτό είναι παιδιά μεταναστών, κυρίως από την Αλβανία. Υπό τη διεύθυνση της κ. Πρωτονοταρίου, ο σύλλογος διδασκόντων, σε στενή συνεργασία με τους γονείς, οργάνωσε αξιόλογες διαπολιτισμικές δραστηριότητες, σημαντικότερες από τις οποίες ήταν τα μαθήματα μητρικής γλώσσας στους μαθητές και ελληνικής γλώσσας στους γονείς τους. Ίσως ενόχλησε επίσης ότι ένα ποίημα - προσευχή του Γιάννη Ρίτσου αντικατέστησε το «Πάτερ ημών», επιτρέποντας σε όλα τα παιδιά να συμμετέχουν την ώρα της προσευχής (βλ. Τ. Καμπύλη, «Το τέλος ενός πρότυπου σχολείου», «Η Καθημερινή» 9/12/2007).

Όταν η κεντρική εξουσία πήρε μυρωδιά τι συνέβαινε στο σχολείο, άρχισαν οι διώξεις. Το 2007 η κ. Πρωτονοταρίου απομακρύνθηκε από τη θέση της διευθύντριας. Για την απομάκρυνσή της χρησιμοποιήθηκε ο θεσμός της συνέντευξης, στην οποία η διευθύντρια βαθμολογήθηκε πολύ χαμηλά. Ο νέος διευθυντής (με πολύ υψηλά συνεντευξιακά προσόντα) ανέλαβε να καταργήσει όλες τις διαπολιτισμικές δραστηριότητες του σχολείου.

Ο όρος «διαπολιτισμική εκπαίδευση» αποτελεί στην Ελλάδα ένα είδος ευφημισμού. Αντί για διάλογο μεταξύ γλωσσών και πολιτισμών, ο όρος κατέληξε να δηλώνει εκείνη την εκπαίδευση η οποία οδηγεί σε μία μόνο γλώσσα, την ελληνική, και έναν μόνο πολιτισμό, των Ελλήνων. Στόχος αυτής της κατ’ όνομα διαπολιτισμικής εκπαίδευσης είναι η γλωσσική αφομοίωση ή, όπως αλλιώς λέγεται, η «ένταξη» των αλλόγλωσσων και αλλόθρησκων, οι οποίοι καλούνται να αφήσουν έξω από το ελληνικό σχολείο τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους. Αυτήν τη «διαπολιτισμική» εκπαίδευση υπηρετεί το υπουργείο Παιδείας. Στο πρόσωπο της κ. Πρωτονοταρίου καταδικάζεται λοιπόν η διαπολιτισμική εκπαίδευση που θεωρεί απαραίτητο τον διάλογο μεταξύ των πολιτισμών και οραματίζεται ένα πολύγλωσσο σχολείο όπου όλες οι γλώσσες αποτελούν πόρουςγια την κοινωνική ανέλιξη.

Του Σπύρου Α. Μοσχονά, Καθημερινή, 21-06-09

1.     Να συντάξεις περίληψη του κειμένου σε 100 περίπου λέξεις.

2.     Διάβασε προσεκτικά την πρώτη παράγραφο. Τι δείχνουν για την οπτική γωνία του συγγραφέα οι χρήση των λέξεων: σύρεται, εμπνευσμένη, Δυστυχώς. Εξήγησε την απάντησή σου.

3.     Ποια είναι τα τρία στοιχεία, σύμφωνα με το κείμενο, τα οποία συνιστούν δείγματα διαπολιτισμικής αντίληψης και που φαίνεται ότι «ενόχλησαν»;

4.     Να χρησιμοποιήσεις τις παρακάτω λέξεις σε φράσεις έτσι ώστε να φαίνεται η σημασία τους (μπορείς να αλλάξεις τον τύπο): εμπνευσμένη, ευφημισμού, αφομοίωση, πολύγλωσσο, πόρους.

5.     Να αποδόσεις κυριολεκτικά το νόημα των παρακάτω μεταφορικών φράσεων του κειμένου:

α. Όταν η κεντρική εξουσία πήρε μυρωδιά τι συνέβαινε, η διευθύντρια βαθμολογήθηκε πολύ χαμηλά,

β. καλούνται να αφήσουν έξω από το ελληνικό σχολείο τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους.

6.     Ποιος είναι ο ρόλος και η σημασία των τριών παρακάτω λέξεων στη δεύτερη και τρίτη παράγραφο του κειμένου: Ίσως, Όταν, Για.

7.     Να εντοπίσεις μόνο τα σημεία του κειμένου που αποτελούν είδηση.

8.     Πώς αντιλαμβάνεστε το νόημα της παρακάτω φράσης: «Η διαπολιτισμική εκπαίδευση θεωρεί απαραίτητο τον διάλογο μεταξύ των πολιτισμών και οραματίζεται ένα πολύγλωσσο σχολείο».

9.     Με ποιους άλλους τρόπους, εκτός από αυτούς που αναφέρονται στο κείμενο, νομίζετε ότι μπορεί να αντιμετωπιστεί κατάλληλα η νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται με την φοίτηση πολλών αλλοδαπών μαθητών στο ελληνικό σχολείο; Καταγράψτε τις απόψεις σας με τέτοιο ύφος, ώστε να δημοσιευτεί στο μαθητικό μπλογκ της τάξης. (400 λέξεις)

10.  Άλλο εξετάσεις και άλλο διαγωνισμός με κλειστό νούμερο

Ο διαγωνισμός διαφέρει ριζικά από τις εξετάσεις: ο διαγωνισμός μετράει τη γνώση ενός υποψηφίου σε σύγκριση με τη γνώση ενός άλλου και «διαπιστώνει» ανεπαίσθητες και πρακτικά μη μετρήσιμες διαφορές. Εκτός αυτού οι ίδιες «ποσοτικές» διαφορές διαπιστώνονται στο κατώτερο επίπεδο γνώσεων, καθώς και στο ανώτερο! Γι’ αυτό, στην τριτοβάθμια εκπαίδευση θα εισαχθεί ο ίδιος αριθμός υποψηφίων με «βάσεις» κοντά στο άριστα και με «βάσεις» κοντά στο 0. Οι εξετάσεις σκοπό έχουν να διαπιστώσουν αν ο υποψήφιος έχει τις γενικές γνώσεις για να παρακολουθήσει τα μαθήματα της σχολής για την οποία ενδιαφέρεται. Οι εξετάσεις είναι εκπαιδευτικό εργαλείο, εκπαιδευτική μέθοδος σε όλες τις βαθμίδες και είναι δουλειά των εκπαιδευτικών να διαμορφώσουν σε κάθε βαθμίδα το σύστημα των εξετάσεων ως μέθοδο προαγωγής. Ο διαγωνισμός με κλειστό νούμερο και με «βάσεις» είναι μέτρο εξωεκπαιδευτικό και αποβλέπει στη ρύθμιση της ζήτησης.

Αν καταργηθεί ο διαγωνισμός ως μέθοδος επιλογής ανακύπτει το ερώτημα τι θα γίνει με τη ζήτηση, πώς θα προσαρμοσθεί η ζήτηση στην προσφορά. Η ίδρυση νέων ΑΕI και ΤΕI και η διασπορά τους ανά την επικράτεια με αμφίβολα κριτήρια δεν στάθηκε ικανή να απορροφήσει τη συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση. Η πλεονάζουσα στράφηκε προς ξένα πανεπιστήμια (πώς οι αποτυχόντες στην Ελλάδα γίνονται δεκτοί σε ξένα μεγάλα πανεπιστήμια θα έπρεπε να απασχολήσει σοβαρά τους αρμοδίους), πολλά από τα οποία χαρακτηρίζονται ως «πανεπιστήμια ευκαιρίας». Άλλο ποσοστό πλεονάζουσας ζήτησης στρέφεται στα λεγόμενα εργαστήρια Ελευθέρων Σπουδών, τα οποία ισχυρίζονται ότι λειτουργούν ως παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων. Άλλα από αυτά λειτουργούν αρκετά καλά και πράγματι ως παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων και άλλα είναι της κακιάς ώρας κερδοσκοπικές επιχειρήσεις. Το βέβαιο είναι ότι κανείς δεν ελέγχει τη λειτουργία τους, ενώ συχνά υποτιθέμενος έλεγχος γίνεται με εμφανή κομματικά κριτήρια. Για τον ίδιο λόγο, για την απορρόφηση της ζήτησης (ή της ανεργίας;) ανέκυψε και το αίτημα ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων, τα οποία τελικώς ορίσθηκαν ως μη κρατικά. Όμως, ανέκυψε και το άλλο πρόβλημα: του τρόπου αναγνώρισης πτυχίων.

Μέσα σ’ αυτόν τον κυκεώνα παράδοξων φαινομένων κάθε λογικός άνθρωπος θα αναρωτηθεί: είναι φυσιολογική η ζήτηση ανώτατης εκπαίδευσης; Η κοινωνία μπορεί να απορροφήσει τόσα και τέτοια (στο είδος, όχι στην ποιότητα) πτυχία;

 διασκευασμένο κείμενο του Αντώνη Kαρκαγιαννη, Καθημερινή

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε  ογδόντα (80) λέξεις.

 Β.1 Ποια είναι η δομή και ποιος ο τρόπος ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου; τεκμηριώστε την απάντησή σας.

 Β.2. Ποιες πιθανές λύσεις (σύμφωνα με το κείμενο) μπορούν να βρεθούν αν καταργηθεί ο διαγωνισμός επιλογής φοιτητών; (50 λέξεις)

 Β.3. Να βρείτε το δεύτερο συνθετικό των παρακάτω λέξεων του κειμένου. Στη συνέχεια να γράψετε μια νέα σύνθετη λέξη: υποψήφιος, καταργηθεί, επικράτεια, ευκαιρίας, λειτουργούν.  

Β.4. Να βρείτε συνώνυμα των παρακάτω λέξεων του κειμένου: μετράει, κατώτερο, μέθοδος, διασπορά, παράδοξων

Β.5. Ποια είναι η δομή της δεύτερης παραγράφου; ποιους (δυο) τρόπους ανάπτυξης διακρίνετε;

Γ. Γράφετε ένα άρθρο για τη σχολική εφημερίδα. Σ’  αυτό αναφέρεστε στους λόγους που θέλει ένας νέος να σπουδάσει και στο πώς φαντάζεται τη φοιτητική ζωή. (300 περίπου λέξεις)

11.  Συμμετοχική παιδεία...

Ολοήμερα σχολεία παντού, καινούργια κτίρια για να πηγαίνουν όλα τα παιδιά πρωί στο μάθημά τους, κομπιούτερ και πλούσιες βιβλιοθήκες σε όλα τα Δημοτικά και όλα τα Γυμνάσια, Iντερνετ. Ανοιχτά Σχολεία με αίθουσες συναυλιών που το καλοκαίρι θα μετατρέπονται σε παγοδρόμια, «μη κερδοσκοπικά και μη κρατικά» πανεπιστήμια σε κάθε γειτονιά και για όλες τις ηλικίες – α, ναι, πλούσια τα ελέη της προεκλογικής πλειοδοσίας. Όρεξη να ’χουμε ν’ ακούμε. Αλλά ώσπου να ξημερώσει αυτή η θαυμάσια «νέα εποχή», μήπως θα έπρεπε να αντιμετωπιστεί το μείζον πρόβλημα που αντιμετωπίζουν σχεδόν όλα τα δημόσια σχολεία; Όχι, όχι, ούτε για το κτιριακό πρόκειται ούτε για το κομπιουτερικό, αλλά για κάτι απλούστερο. Για κάτι αστείο: για το χαρτί του φωτοτυπικού.

Όσοι έχουν παιδιά σε δημόσιο σχολείο, το ξέρουν καλά αυτό το «έθιμο»: Να παρακαλούν κάθε τόσο οι δάσκαλοι τα παιδιά να κουβαλήσουν από το σπίτι τους χαρτί για το φωτοτυπικό μηχάνημα, γιατί το σχετικό κονδύλι είναι ανυπόληπτο, κι έτσι όσες εργασίες είναι να γίνουν με φωτοτυπίες, απλώς δεν θα γίνουν. Και τα παιδιά κουβαλάνε χαρτί, άλλο είκοσι κόλλες, άλλο εκατό, και μαθαίνουν έτσι από πρώτο χέρι τι εστί «συμμετοχική παιδεία»: να πληρώνεις γι’ αυτό που θρυλείται ότι σου παρέχεται δωρεάν. Στο θρύλο αντιτίθενται βλοσυροί οι αριθμοί. Συνολικά οι ελληνικές οικογένειες δαπανούν 600 δισ. δραχμές ετησίως για τη εκπαίδευση των παιδιών τους, ο δε μέσος όρος των εξόδων τους αυτών είναι υπερτετραπλάσιος από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Δεν βουλιάζει, φυσικά, ο οικονομικός προϋπολογισμός ενός νοικοκυριού αν οι γονείς αγοράζουν και πέντε και δέκα πακέτα χαρτί ή να «τσοντάρουν» για να αγοράσει πετρέλαιο το σχολείο των παιδιών τους. O ψυχικός προϋπολογισμός όμως υφίσταται μια κάποια ταραχή. Πικραίνεσαι μάλλον παρά οργίζεσαι, κι όχι για τα δέκα ευρώ αλλά επειδή νιώθεις να σε μειώνει και να σε προσβάλλει ένας εμπαιγμός που κρατάει χρόνια και χρόνια – από τον καιρό που οι νυν μεσόκοποι απαιτούσαν «προίκα στην παιδεία». O εμπαιγμός των «ίσων ευκαιριών», της «δωρεάν παιδείας». Ένας εμπαιγμός που προσλαμβάνει σαδιστικές διαστάσεις σε κάθε προεκλογική περίοδο, όταν οι επερχόμενοι μεσσίες χτίζουν ανώγεια με τα λόγια, παραβλέποντας όσα «συντρίμμια» έχει αφήσει πίσω της η πολιτική τους.

 διασκευασμένο απόσπασμα από κείμενο του Παντελη Mπουκάλα

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε εβδομήντα (70) λέξεις.

Β.1. Το κείμενο είναι άρθρο. Σε ποιο σημείο φαίνεται η σχέση του με την επικαιρότητα της εποχής που γράφτηκε;

Β.2. Στην πρώτη παράγραφο το κείμενο γίνεται οικείο, πλησιάζοντας τον προφορικό λόγο. Πώς επιτυγχάνεται αυτό από το συγγραφέα;

Β.3. Ο συγγραφέας επιλέγει να ασκήσει κριτική βασιζόμενος στη «λεπτομέρεια» του φωτοτυπικού χαρτιού. Υπάρχει κάποια σκοπιμότητα σ’  αυτή την επιλογή; Τεκμηριώστε την απάντησή σας.

Β.4. Να αντικατασταθούν οι παρακάτω λέξεις του κειμένου με συνώνυμες και νοηματικά ισοδύναμες: πλούσιες, θαυμάσια, υφίσταται, μειώνει, μεσόκοποι.

Β.5. Αποδώστε τη φράση «μη κερδοσκοπικά και μη κρατικά» με καταφατικό τρόπο.

Γ. Βλέπετε από διαφορετική οπτική το ζήτημα της δημόσιας εκπαίδευσης. Γράφετε ένα ανάλογο κείμενο όπου υπερασπίζεστε τις θετικές πτυχές της και τις προόδους που νομίζετε ότι έγιναν. Επίσης προσπαθήστε να «δικαιολογήσετε» τις μομφές που επισύρει ο αρθογράφος.

12.  Η εκπαίδευση της αμάθειας

Τα τελευταία χρόνια η εκπαίδευσή μας πήρε νέα χαρακτηριστικά. Πιθανό να αποτελεί διεθνή πρωτοτυπία. Οι μαθητές μας στο λύκειο «οικοδομούν» τη γνώση τους στο τρίγωνο «σχολείο – φροντιστήριο – ιδιαίτερο», «ροκανίζουν» την εφηβεία τους με «γερμανικά ωράρια» ασκήσεων και εξετάσεων, μπαζώνουν τον οικογενειακό προϋπολογισμό με φροντιστηριακά έξοδα ύψους 3.000 ευρώ το χρόνο, κι όμως δεν μαθαίνουν.

          Δεν είναι λίγοι οι εκπαιδευτικοί που επισημαίνουν ότι πολλά γραπτά υποψηφίων για την τριτοβάθμια εκπαίδευση (μαθητών που προετοιμάζονται σαν άλογα κούρσας με σχολείο – φροντιστήριο και ιδιαίτερο) είναι γεμάτα από ακατανόητες προτάσεις, ασυνταξίες και χοντροειδή ιστορικά λάθη. Αυτό που προβληματίζει είναι ότι παρατηρούνται εξωφρενικές απαντήσεις και σε «αρκετά καλά», κατά τα άλλα, γραπτά. Γραπτά, δηλαδή, που βαθμολογούνται με «πολύ καλά» ή και «άριστα».

          Μάλιστα τονίζουν ότι τα τελευταία χρόνια παρουσιάζεται ένα αντιφατικό φαινόμενο: γραπτά μαθητών που απαντούν με επιτυχία στα περισσότερα ερωτήματα των εξετάσεων, σκοντάφτουν σε ερωτήσεις που απαιτούν κρίση, εκφράζουν με δυσκολία τις σκέψεις τους και εμφανίζουν τερατώδη λάθη. Εμφανίζονται δηλαδή σε δεκάδες εκατοντάδες περιπτώσεις, γραπτά που παραπέμπουν, με βάση τις απαντήσεις τους στα ερωτήματα των εξετάσεων, σε υποψηφίους που είναι «καλά προετοιμασμένοι» και ταυτόχρονα έχουν έλλειψη ικανότητας να αρθρώνουν συνεχή λόγο, να ελέγχουν και να λογικοποιούν τη σκέψη τους χωρίς χάσματα και αντιφάσεις, να κάνουν λογικές αφαιρέσεις ή να κατανοούν γραπτά κείμενα εκτός από τα υποτυπώδη. Ένα είδος «προσοντούχων αγραμμάτων». Ακόμη πιο δραματική είναι η κατάσταση στα ΤΕΕ στα οποία φοιτούν 130.000 νέοι από 15-18 ετών.

          Φυσικά το φαινόμενο αυτό δεν έχει μόνο σχολικά αίτια. Αυτό μπορεί κανείς εύκολα να το καταλάβει όταν αναλογιστεί ποια είναι τα πρότυπα που σήμερα, στην «κοινωνία της γνώσης» και «των δικτύων», προβάλλονται στους νέους ανθρώπους: ο ατομισμός, οι αξίες της ιδιωτικότητας, η απόρριψη της συλλογικής δράσης, η απαξίωση της συμμετοχής στα κοινά, ο αχαλίνωτος ανταγωνισμός, η λογική «ο καθένας για τον εαυτό του και ο θεός για όλους», ο χρησιμοθηρικός χαρακτήρας της γνώσης, όλα αυτά και άλλα πολλά αποτελούν από μόνα τους τις «έξυπνες βόμβες» στα δίκτυα της μάθησης.

          Η κρατούσα αντίληψη για την παιδεία επιβαρύνεται με την πρόσδοση ενός εργαλειακού χαρακτήρα στη γνώση, καθώς ταυτίζει τις έννοιες «μόρφωση» και «επανεκπαίδευση» με την παροχή γνώσεων και δεξιοτήτων χρηστικού χαρακτήρα, δηλαδή άμεσα εφαρμόσιμων στην αγορά εργασίας. Να η ιδέα που «ξύνει» τη γνώση ως συλλογικό εργαλείο ερμηνείας και αλλαγής του κόσμου και τη μεταλλάσσει σε γνώση ως στενή εφαρμογή για την επίτευξη του ατομικού στόχου που στοιχίζεται με τις έννοιες «κόστος» - «κέρδος». Εδώ η γνώση έχει εφαρμοσμένη και μόνο διάσταση και μετατρέπεται σε «δεξιότητα», ενώ η σχολική ύλη είναι εξαρχής προορισμένη για τον «σκουπιδοτενεκέ» της μνήμης την επομένη των εξετάσεων.

          Ας έρθουμε όμως και στο χώρο της εκπαίδευσης και ας ρίξουμε μια ματιά μέσα από την «κλειδαρότρυπα» της σχολικής αίθουσας.

          Στο σημερινό σχολείο είναι ιδιαίτερα αναβαθμισμένη η επιλεκτική λειτουργία εις βάρος της μορφωτικής. Η εντατικοποίηση των σπουδών μέσα από την εξετασιομανία που διαπερνά όλο το σχολικό πρόγραμμα δεν αποτελεί παρά την νεκρολογία της επαφής του μαθητή με την ουσία της γνώσης. Γιατί, βέβαια, αν εξετάσει κανείς τη σχέση του περιεχομένου των μαθημάτων (τι), της μεθόδου (πώς) και των πρακτικών ελέγχου (εξεταστικές δοκιμασίες), θα διαπιστώσει εύκολα ότι η σύνθεσή τους, την ίδια στιγμή που μεταλλάσσει τη μαθησιακή διαδικασία σε μεθοδολογική εκγύμναση, δημιουργεί ένα εκρηκτικό μείγμα που μπορεί να αναστείλει ακόμη και μορφές προσαρμοστικότητας στη μάθηση.

          Η ίδια η έμφαση στην αντικειμενικοποίηση της βαθμολογίας, η «ανάγκη» δημιουργίας ερωτήσεων των οποίων οι απαντήσεις θα «χωράνε» βαθμολογία «χωρίς αέρα», επιβάλλει τη σχηματοποίηση στις πρακτικές αξιολόγησης, η οποία διαχέεται με τη σειρά της στο ίδιο το διδακτικό έργο.

          Οι δήθεν εκσυγχρονιστικές μορφές αξιολόγησης των μαθητών, που σε άλλες χώρες έχουν εφαρμοστεί εδώ και δεκαετίες και σήμερα αμφισβητούνται έντονα, με την κατάταξη των ερωτήσεων σε κατηγορίες διδακτικών στόχων, αντιβαίνουν στην αρχή της ολότητας και υπονομεύουν βασικές αρχές ανάλυσης και δομικής προσέγγισης του κειμένου. Με άλλα λόγια, η ανάλυση – κατάτμηση μετατρέπει το κείμενο σε «σφάγιο» που περιμένει τον ανατόμο του. Θραύσματα γνώσεων και επιλεκτικής μνήμης που δεν είναι παρά μια από τις μορφές που παίρνει η ικανότητα συγκράτησης πληροφοριών που δρομολογείται στα ίδια ίχνη της αποστήθισης την οποία υποτίθεται ότι έρχεται να αναιρέσει.

          Η διδασκαλία και η επικοινωνία μέσα στην τάξη υποτάσσεται στον νέο «θεό»: στο μέτρημα με δήθεν αντικειμενικό και έγκυρο τρόπο του τελικού αποτελέσματος μιας τυποποιημένης και μηχανιστικής μαθησιακής διαδικασίας που θα ασκείται ομοιόμορφα και ισοπεδωτικά από τον Έβρο μέχρι την Κρήτη.

          Δημιουργούνται έτσι ασφυκτικές συνθήκες, συνθήκες διδακτικού ολοκληρωτισμού, με αποτέλεσμα τον αφανισμό της διδασκαλίας, το καλούπωμα των εκπαιδευτικών σε «διδακτικά φέρετρα» και τη χειραγώγηση – αλλοτρίωση των μαθητών. Με αυτή τη διαδικασία απονεκρώνεται κάθε διαδικασία εμβάθυνσης, κατανόησης, αμφιβολίας, αμφισβήτησης, εξαφανίζεται το γιατί και το διότι, καταστρέφεται κάθε δυνατότητα για συλλογική αφήγηση, συνολική εικόνα της φύσης, της κοινωνίας. Για τον «Τροχό της Τύχης» εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας, εξαρτημένα αντανακλαστικά τους ενσταλάζουμε αντί για κριτική σκέψη.

Χρήστος Κάτσικας, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 14-9-03

1.     Να χωρίσεις το κείμενο σε τρεις ενότητες και να βάλεις έναν πλαγιότιτλο στην καθεμιά.

2.     Ποιο είναι το νοηματικό κέντρο κάθε ενότητας; Να το διατυπώσεις με δικά σου λόγια.

3.     Να διατυπώσεις με δικά σου λόγια και σύντομα το θεματικό πυρήνα όλου του κειμένου.

4.     Ποια είναι τα τεκμήρια που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας;

5.     Ποιες είναι οι βασικές διαπιστώσεις που κάνει ο συγγραφέας; Να τις σταχυολογήσεις με συντομία.

6.     Ποιες είναι οι βασικές αιτίες που επισημαίνει; Να τις αναφέρεις επιγραμματικά.

7.     Υπάρχουν σημεία του κειμένου με τα οποία διαφωνείς; Αν ναι, προσπάθησε να διατυπώσεις τις αντιρρήσεις σου με επιχειρήματα.

8.     Ποιοι άλλοι παράγοντες παίζουν ρόλο στην εκπαιδευτική διαδικασία και πώς την επηρεάζουν;

9.     Ποιες διαφορές μπορείς να επισημάνεις μεταξύ των όρων εκπαίδευση και παιδεία;

10.    Πώς οραματίζεσαι το περιεχόμενο της εκπαίδευσης; (πώς την εννοείς, ποια γνωστικά πεδία οφείλει να καλύπτει και γιατί, σε ποιους χώρους πρέπει να πραγματώνεται κτλ).