Στις ποικίλες εκδοχές του δημόσιου λόγου
παρέμβασης κυριαρχεί μια ουδέτερη έκφραση του πολιτικού, που αποτυπώνεται σε
επικλήσεις είτε για “ατομική” βελτίωση, είτε για “συλλογική” δράση. Η έμφαση
στο ατομικό βασίζεται στον ισχυρισμό της δύναμης να αλλάξουμε πεποιθήσεις και νοοτροπίες, να
“εκδυτικοποιηθούμε” ορθά («πριν να είναι αργά για το μέλλον του τόπου μας» - σε
μορφές επιχειρημάτων που κρύβουν μια λογική εκβιασμού) και να συμμορφωθούμε
με τις επιταγές αυτών που γνωρίζουν
καλύτερα (π.χ. τεχνοκράτες ή “δυτικοτραφείς” σοφοί και ειδικοί). Στο συλλογικό
επίπεδο, η αλλαγή υπονοείται μέσω ανώδυνων πολιτικά καθημερινών πρακτικών με
επίκεντρο το μικρόκοσμο της γειτονιάς, του σχολείου κ.ο.κ. Οι πράξεις
αλληλεγγύης και ο εθελοντισμός προτείνονται
ως σανίδα σωτηρίας εν μέσω περιβάλλοντος κρίσης στις διακηρύξεις των
ειδικών της “κοινωνίας των πολιτών”. Οι εκδοχές αυτές, όχι, κατ' ανάγκη,
συγκρουόμενες, παρά συμπληρωματικές, υπονοούν μια δράση έξω από το παραδοσιακό
πολιτικό πεδίο, καταδικάζοντας και ακυρώνοντάς το. Οι πολιτικοί αγώνες
ευπρεπίζονται δίνοντας τη θέση τους στην καλή θέληση.
Αυτή η νέα ηθική της αξιοπρεπούς δράσης, απαλλαγμένης από τους
συμβιβασμούς της πολιτικής, είναι θα τολμούσα να πω η επιτομή τής συμβολής της
πλειονότητας των διανοουμένων στην εγχάραξη νέων θεωρήσεων και αντιληπτικών
σχημάτων. Η συμβολική εξουσία του δημόσιου λόγου των διανοουμένων, ευνοεί το
σεβασμό προς την τάξη (ευταξία) και τη συναίνεση προς την κυρίαρχη τάξη
πραγμάτων, καταδικάζοντας ρητά ή έμμεσα βιαιότερες μορφές αντιπαράθεσης. Γι'
αυτό και αντιμετωπίζει αμήχανα ή σπεύδει να στιγματίσει την “ανωριμότητα” και
το αυθόρμητο ποικίλων κινήσεων και κινητοποιήσεων που εκφράζουν αντίδραση και
αντίσταση, συχνά αποκαλούμενη “λαϊκή αγανάκτηση”. Επιλέγοντας κατά βάση έναν
αποπολιτικοποιημένο λόγο, προσλαμβάνει και κατασκευάζει το πολιτικό, όχι ως ένα
πεδίο συγκρούσεων διαφορετικά τοποθετημένων ομάδων, αλλά ως πλαίσιο διαμόρφωσης
συμφωνιών και εγγύησης αξιών και κεκτημένων. Ακόμη, δε, περισσότερο, κηρύττει
την απελευθέρωση από τους συμβιβασμούς της πολιτικής (που υποτίθεται ότι έχει
αποτύχει με το προηγούμενο κριτήριο της εγγύησης κοινωνικής συνοχής), και την
υιοθέτηση εναλλακτικών μορφών πολιτικής δράσης βασισμένων στην ανιδιοτέλεια.
Με αυτόν τον τρόπο, η συμβολική
αποτελεσματικότητα του δημόσιου λόγου των διανοουμένων, συμβάλει στη
γενικευμένη απόρριψη της πολιτικής,
στη σύγχυση και τη δυσπιστία, από όσους είναι ήδη προδιατεθειμένοι να μην
κατανοούν την κοινωνική ζωή μέσω πολιτικών κατηγοριών. Οι κυριαρχούμενοι, είτε
“φταίνε” για τούτη την κρίση του τόπου - σε κάποιες εκδοχές του λόγου των
διανοουμένων - είτε είναι “θύματα”, “ευάλωτες” ομάδες, “κοινωνικά
αποκλεισμένοι” - κατ' άλλες εκδοχές - ωθούνται στην παραίτηση, την αποστέρηση
της ικανότητας εκφοράς λόγου για τις δικές τους εμπειρίες, λόγου κριτικού,
ανατρεπτικού και άρα επικίνδυνου. Για να μπορέσει - όπως εξάλλου υποστηρίζεται
σθεναρά από τον Μπουρντιέ - η πολιτική παρέμβαση να κινητοποιήσει σε δράση ανατρεπτική,
θα πρέπει να μεταβάλλει την κοσμοθεώρηση, δηλαδή τη γνώση, την παράσταση για
τον κοινωνικό κόσμο, με λίγα λόγια να προβεί σε μια συμβολική επανάσταση, κάτι
που δε φαίνεται πως είναι δυνατό να προκύψει υπό τις προϋποθέσεις που
εξετάστηκαν εδώ.
Εν είδει επιλόγου,
θα άξιζε να επισημανθεί η αξία της παρέμβασης των διανοουμένων στο δημόσιο
διάλογο: πρόκειται, έτσι κι αλλιώς, για μια θετική κίνηση που δεν είναι
δεδομένη ή αυτονόητη, καθώς η επιλογή της απομόνωσης είναι επίσης δυνατή. Ενώ,
είναι επίσης αλήθεια, ότι οι κινητοποιήσεις τους είναι συχνά εκ των προτέρων
καταδικασμένες εκ μέρους του κοινού, με την υποψία ότι υπηρετούνται συμφέροντα
των ομάδων αυτών. Σ' αυτήν την κρίσιμη περίοδο ωμής κυριαρχίας του χρήματος και
των αγορών στην κοινωνική ζωή, για να έχει αποτελεσματικότητα η πολιτική δράση
των διανοουμένων, πρέπει να συγκροτήσει λόγο κριτικό και ανατρεπτικό: αυτό,
ωστόσο, είναι δύσκολο εγχείρημα, που υποθάλπεται
από την ίδια την έλλειψη αυτονομίας στο πεδίο των διανοουμένων, αφού οι δυνάμεις
οικονομικής και πολιτικής τάξης στις οποίες οφείλουν να εναντιωθούν, είναι
αυτές από τις οποίες εξαρτώνται και με τις οποίες συχνά συμβιβάζονται. Συνεπώς,
στην περίπτωση, που, όπως εξετάστηκε στα προηγούμενα, ο λόγος είναι
υποστηρικτικός της νόμιμης θεώρησης, επιτείνει τη σύγχυση των κυριαρχούμενων
και, εν τέλει, την παραίτηση από τη διεκδίκηση έκφρασης δικού τους έγκυρου
λόγου.
Βασίλης Παπαγεωργίου, Αhthropologia.gr, 5-3-2012
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 80-100
λέξεις. ΜΟΝΑΔΕΣ 25
Β1. «Εν είδει
επιλόγου, θα άξιζε να επισημανθεί η αξία της παρέμβασης των διανοουμένων στο
δημόσιο διάλογο». Σε μια παράγραφο 80- 100 λέξεις να παρουσιάσετε τη
συμβολή των διανοούμενων στο δημόσιο διάλογο.
ΜΟΝΑΔΕΣ 10
Β2. Ποιοι είναι οι τρόποι πειθούς που αξιοποιεί ο αρθρογράφος
στις δύο τελευταίες παραγράφους του κειμένου (Με αυτόν τον τρόπο, ….έγκυρου λόγου);
ΜΟΝΑΔΕΣ 8
Β3. Να προσδιορίσετε τη δομή κα τον τρόπο
ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου (Στις
ποικίλες εκδοχές … στην
καλή θέληση). ΜΟΝΑΔΕΣ
6
Β4. Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική και
αντίστροφα στις παρακάτω περιόδους λόγου:
· Στις ποικίλες
εκδοχές του δημόσιου λόγου παρέμβασης κυριαρχεί μια ουδέτερη έκφραση του
πολιτικού, που αποτυπώνεται σε επικλήσεις είτε για “ατομική” βελτίωση, είτε για
“συλλογική” δράση.
· Οι
πράξεις αλληλεγγύης και ο εθελοντισμός προτείνονται ως σανίδα σωτηρίας εν μέσω περιβάλλοντος
κρίσης στις διακηρύξεις των ειδικών της “κοινωνίας των πολιτών”.
ΜΟΝΑΔΕΣ 6
Β5. Να δώσετε ένα συνώνυμο για καθεμία από τις
λέξεις που ακολουθούν: πεποιθήσεις ,
επιταγές, προτείνονται, απόρριψη, υποθάλπεται.
ΜΟΝΑΔΕΣ 5
Γ. Καθημερινά γίνεται
λόγος για την κρίση των σύγχρονων κοινωνιών και την ανάγκη επιστράτευσης των νέων με
σκοπό τη δημιουργία μιας κοινωνίας με ανθρώπινο πρόσωπο. Σε άρθρο που θα
δημοσιευθεί στο ιστολόγιό σας αναφέρεστε στα χαρακτηριστικά των νέων που θα
τους επιτρέψουν τη δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου, στις πρωτοβουλίες που
οφείλει να αναλάβει η κοινωνία ώστε να τους προετοιμάσει για αυτό το ρόλο καθώς
και στους τρόπους με τους οποίους οι
ίδιοι οι νέοι μπορούν να δραστηριοποιηθούν προς την κατεύθυνση της δημιουργίας
ανθρωπινότερης κοινωνίας. Το κείμενό σας να έχει έκταση 500 -600 λέξεις.
ΜΟΝΑΔΕΣ
40
ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 05/05/2012
Συγ-χωρούν
όλοι στο σχολείο;
Η πρόληψη της παραβατικότητας στο σχολείο συνδέεται άρρηκτα με την
εκπαιδευτική πολιτική (αρκεί να μη λειτουργεί το εκπαιδευτικό σύστημα
ως αποκλειστικός θεσμός κοινωνικού ελέγχου) αλλά και με μια κοινοτική
εκπαιδευτική οικολογία (που εντάσσει τη σχολική μονάδα στον κοινωνικό ιστό). Οι
εν-τάσεις και οι συ-γκρούσεις μέσα στο σχολικό περιβάλλον δεν παραπέμπουν
υποχρεωτικά στην «εγκληματική βία», αφού τα υφέρποντα ή και εμφανή
κίνητρα συνδέονται περισσότερο με το γόητρο, το παληκαριλιρίκι, την ισχύ, την
εξουσία ή ακόμα με την ανισότητα και την υποβάθμιση. Πέρα, δηλαδή, από τα όποια
ατομικά χαρακτηριστικά δράστη/δραστών και θύματα/θυμάτων, το κοινωνικό,
πολιτισμικό και σχολικό οικοσύστημα καθορίζει τους όρους και τους τρόπους
εμφάνισης του φαινομένου. Το πέρασμα από την πειθαρχία επί των μαθητών στη
διαχείριση της τάξης πρέπει να στηρίζεται στην πρόληψη, τη συμβολική διάδραση,
στη δυναμική της ομάδας, στην οικολογική προσέγγιση.
Σε κάθε περίπτωση, εάν και εφόσον το σχολείο εξακολουθεί να είναι χώρος
ελεύθερης μάθησης και όχι υποχρεωτικού εγκλεισμού, εάν γνωρίζει και μπορεί να
(δια)χειριστεί τα πολιτισμικά σοκ που προκαλούνται από την είσοδο διαφορετικής
προέλευσης μαθητών στην τάξη, εάν δεν αντιμετωπίζει τον ατίθασο νέο ως
(εσωτερικό;) εχθρό, τότε υπάρχει πεδίο για διαχείριση τον εντάσεων.
Εντέλει το σχολείο μπορεί να προκαλέσει αλλά και να διαχειριστεί με ορθό
παιδαγωγικό τρόπο τη νεανική έκρηξη βίας είτε αυτή ορίζεται ως αντιδρώσα είτε
ως αυτόνομη. Η άποψη, όμως, ότι και το σχολείο «ασκεί» πρωτογενή βία (λόγω
της υποχρεωτικής παρακολούθησης μαθημάτων και του ελέγχου) δεν είναι πειστική,
αφού οι διαφορές στην εκδήλωση ενδοσχολικής βίας είναι σημαντικές στα διάφορα
σχολεία.
Ο θυμός μέσα στο σχολείο
και έναντι όλων, συνδυάζεται και ενισχύεται από την πλήξη και την απογοήτευση, αλλά δεν αίρουν
την ανάγκη του μαθητή να ανήκει σε μια ομάδα χωρίς να χάνει την ατομικότητά
του. Η ενσωμάτωση στην κοινότητα ακόμα και των επιθετικών συνομηλίκων, η
ατομική ή συλλογική λεκτική επιθετικότητα των μαθητών κινούνται ανάμεσα στο
παιχνίδι, το χιούμορ και την προσβολή αλλά δύσκολα θα μπορούσαν να εκφράζουν
ακραίες εξουσιαστικές διαθέσεις (στο ελληνικό, τουλάχιστον, πολιτισμικό
πλαίσιο). Μάλλον πρόκειται για ομαδικές κοινωνικές αναπαραστάσεις ή για
συμπεριφορές αναζήτησης ζωτικού χώρου (όπου ο ανταγωνισμός, η προσαρμογή, ο
συμβιβασμός και η συνεργασία συνυπάρχουν).
Οι ανομικές φασαρίες μέσα
στην τάξη αποδεικνύουν το τέλος των αντοχών του μαθητή στις πιέσεις που δέχεται
για να «πετύχει». Ας μην ξεχνάμε
ότι το ελληνικό όνειρο
επιτυχίας «που καλλιεργούν οι γονείς»,μεταλλάσσει συναισθηματικά τα νέα παιδιά που διαισθανόμενα ότι δεν
μπορούν ν’ ανταποκριθούν στα υψηλά standards και στις προσδοκίες, επιδίδονται
σε ανομική φασαρία και καταστροφική άρνηση και αντί-δραση. Η
οποιαδήποτε ανυπακοή σε μοντέλα, αμφισβήτηση μεθόδων και διεκδίκηση άλλου
μέλλοντος δεν πρέπει, όμως, να προσεγγίζεται σαν βία και να επισύρει
ηθικούς πανικούς. Το πέρασμα από την ανομική φασαρίαστην τάξη στην εγκληματικότητα
(και όχι απλώς στη συμβολική) βία, δεν είναι τόσο απλό ή αυτόματο.
Πώς να διαμορφώσεις «όρους ειρηνικού σχολείου», μέσα σ’ ένα κοινωνικό
πλαίσιο βίας; Οι ρίζες της βίας είναι βαθιά χωμένες στον Πολιτισμό και στην
κοινωνία. Στις ανισότητες και στις αδικίες. Από την άλλη, οι ορισμοί και οι
εννοιολογήσεις της (σχολικής) βίας δημιουργούν συχνά συγχύσεις. Οι αιτίες
μπλέκονται με τ’ αποτελέσματα και όλα αυτά με διάφορα ιδεολογήματα. Όλα έχουν
ειπωθεί και γραφτεί αλλά και τα αντίθετά τους. Όλα είναι κρίσιμα (αλλά δεν
αποτρέπουν την κρίση).
Το συχνά αδιάφορο σχολείο
δεν έχει μηχανισμούς και δασκάλους προετοιμασμένους να χειριστούν δύσκολες
(μέχρι και βίαιες) καταστάσεις, ενώ η γειτονιά και η τοπική κοινωνία απλώς κάθε
φορά εκπλήσσονται (κρύβοντας κάτω από το χαλί
την «οικολογία του φόβου και της αποτυχίας»). Κι, όμως, η ζεστή
σχολική ατμόσφαιρα (της κατανόησης και της συνεννόησης) μπορεί να δημιουργεί
θετικά συναισθήματα και αίσθημα ασφαλούς περιβάλλοντος και να χρησιμοποιεί την
επικοινωνία ως μέσο κοινωνικής ένταξης
και ψυχολογικής υποστήριξης.
Ακόμα και οι ακραίες περιπτώσεις μαθητικής συμπεριφοράς, όπου και αν
οφείλονται και σε ό,τι και αν καταλήγουν (βία, ναρκωτικά, πορνεία κλ.π), πρέπει
να βρουν μέσα στο σχολείο ένα«χώρο ζωής» κι έναν «κώδικα ζωής», που
θ’ ανατρέπουν τους αρνητικούς όρους
(κοινωνικούς, πολιτισμικούς, οικογενειακούς) οι οποίοι ώθησαν τον νέο στα άκρα.
Άλλωστε, η συγχωρητικότητα ή ικανότητα συγχώρεσης είναι συνυφασμένες με τη διαλλακτικότητα
και την ενσυναίσθηση και αφορούν τις διαπροσωπικές αντιδικίες.
Η σχολική βία παραμένει «μια βία που επερωτά», που στέλνει μηνύματα ιδίως όταν
ανθεί μέσα σε «υπέρμετρα ιδιάζοντα
σχολεία» κοινωνικών προβλημάτων (ανεργίας και στιγματισμού). Τα «κακά υποκείμενα-μαθητές» ζητούν
–δια της βίας- επικοινωνία, δηλώνουν «παρών» με τις πράξεις-προφάσεις τους,
αποσυμπιέζουν τα αισθήματα καταπίεσης (μέσω μιας προσωρινής ισορροπίας) κι
ανευρίσκουν ταυτότητα (ίσως και αξίες αρρενωπότητας). Άρα, δεν χρησιμεύουν σε
τίποτα οι ευχές και οι κατάρες. Χρειάζονται δύσκολες
αποφάσεις. Ουδείς θα δεχτεί παθητικά «τον κοινωνικό του θάνατο».
Γιάννης
Πανούσης, aixmi.gr, 24-10-2011
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α. Να δώσετε την περίληψη του κειμένου σε 80-100
λέξεις. ΜΟΝΑΔΕΣ 25
Β1. «Εντέλει το
σχολείο μπορεί να προκαλέσει αλλά και να διαχειριστεί με ορθό παιδαγωγικό τρόπο
τη νεανική έκρηξη βίας». Σε μια παράγραφο 100- 120 λέξεις να παρουσιάσετε
περιπτώσεις έκρηξης νεανικής βίας ακολουθώντας τη μέθοδο των παραδειγμάτων.
ΜΟΝΑΔΕΣ 12
Β2. Να παρουσιάσετε τα μέσα πειθούς στην πρώτη παράγραφο του κειμένου. ΜΟΝΑΔΕΣ 5
Β3. Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι το κείμενο που
διαβάσατε είναι επιστημονικό άρθρο; Να θεμελιώσετε την απάντησή σας σε τέσσερα
χαρακτηριστικά του. ΜΟΝΑΔΕΣ 8
Β4. Να σχολιαστεί ο ρόλος της παρένθεσης στην πρώτη
παράγραφο του κειμένου.
ΜΟΝΑΔΕΣ 4
Β5. Να δώσετε ένα συνώνυμο και ένα αντώνυμο για
καθεμία από τις λέξεις που ακολουθούν: ένταξης,
ανατρέπουν, συνυφασμένες, διαλλακτικότητα, αντιδικίες, ιδιάζοντα.
ΜΟΝΑΔΕΣ 6
Γ. Σε ομιλία σας σε
εκδήλωση που διοργανώνει το σχολείο σας για την ενδοσχολική βία αναφέρεστε στα
φαινόμενα που την επιβεβαιώνουν, στην ερμηνεία τους αιτιολογώντας την εμφάνισή
τους , καθώς και στους τρόπους με τους οποίους μπορεί το σχολείο και η πολιτεία
να συμβάλουν στην περιστολή τους . Το κείμενό σας να έχει έκταση 600
λέξεων.
ΜΟΝΑΔΕΣ
40
ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ
ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:
29/04/2012
Zητούμενο
η «εναλλακτική» τηλεόραση
Δεν είναι η πρώτη φορά που
δημοσκοπήσεις μαρτυρούν ότι η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών - τηλεθεατών δεν
είναι καθόλου ικανοποιημένη από την πληροφόρηση που τους παρέχει η τηλεόραση,
ειδικότερα τα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων. Πολλοί πιστεύουν ότι η σκηνοθεσία
εικόνων και «πάθους», οι υπερβολές, οι αυθαίρετες γενικεύσεις και ο αχαλίνωτος
λαϊκισμός τούς παραπλανούν και συγκαλύπτουν την αλήθεια. Ακόμη περισσότερο
συγκαλύπτει την αλήθεια η συγκινησιακή χειραγώγηση των θεατών, όταν π.χ. ο
θάνατος ενός μικρού παιδιού σε νοσοκομείο (τραγικό συμβάν, αλλά όχι «είδηση» σε
κάθε περίπτωση) με τη χρήση κατάλληλων εικόνων καλύπτει συγκινησιακά,
καταλαμβάνει βίαια και ολοκληρωτικά την ψυχή και τη σκέψη του τηλεθεατή. Είναι
άπειρα τα «τερτίπια» με τα οποία ένας τηλεοπτικός σκηνοθέτης μπορεί να
συγκαλύψει την αλήθεια ή να την απαξιώσει και να χειραγωγήσει τον τηλεθεατή από
το ουσιώδες στο επουσιώδες, από το ατομικό στο γενικό και τελικά από την
αλήθεια στο ψεύδος. Το ίδιο το μέσο προσφέρει μοναδικές ευχέρειες για τη
χειραγώγηση του τηλεθεατή. Για να είμαστε ειλικρινείς και τα άλλα δύο μέσα
πληροφόρησης, ο Τύπος και το ραδιόφωνο, έχουν και αυτά μεγάλες δυνατότητες
παραπληροφόρησης και παραπλάνησης και τις εξαντλούν.
Η τηλεόραση έχει τη δύναμη της εικόνας
η οποία, για τον τηλεθεατή, ταυτίζεται με την «αλήθεια» που απεικονίζει και
έτσι εγκλωβίζει και τον ίδιο στην αλήθεια της. Η τηλεόραση προσφέρει τα
τελειότερα, μέχρι στιγμής, μέσα παραπληροφόρησης και παραπλάνησης. ΄Ηδη, η
παραπάνω πρόταση αποτελεί μιαν ηθική αξιολόγηση αυτού του Μέσου που οδηγεί σε
ηθική εναντίωση και, τελικά, σε ηθικούς κανόνες συμπεριφοράς, σε κανόνες
«δεοντολογίας». Ειλικρινά δεν πιστεύω σε αυτούς τους κανόνες γιατί η σχέση
τηλεόρασης και κοινού είναι πολιτική και πολιτισμική και δεν ρυθμίζεται με
κανόνες. Στις περιπτώσεις όπου η τηλεόραση προσβάλλει ηθικά ή υλικά αγαθά
πολιτών, ο Ποινικός και ο Αστικός Κώδικας και τα δικαστήρια επαρκούν για να τα
περιφρουρήσουν.
Ενώ, λοιπόν, η μεγάλη πλειοψηφία των
πολιτών - τηλεθεατών δηλώνει ότι δεν πληροφορείται ικανοποιητικά από τα
τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων ή και παραπληροφορείται, μια άλλη κατηγορία (ως άλλη
εμφανίζεται στις δημοσκοπήσεις) επίσης μεγάλη, νομίζω πλειοψηφική, δηλώνει ότι
προτιμάει να πληροφορείται από την τηλεόραση. Το μερίδιο των εφημερίδων στην
πληροφόρηση είναι χαμηλό και γίνεται χαμηλότερο.
Γράφτηκαν πολλά και δόθηκαν πολλές,
αρκετά ικανοποιητικές ερμηνείες σε αυτό το αντιφατικό φαινόμενο.
Η εικόνα διαβάζεται εύκολα, δεν
απαιτεί κόπο, μοιάζει αληθινή, έχει αμεσότητα και προπαντός θεατρικότητα. Τα
δελτία ειδήσεων είναι... θεατρικές παραστάσεις, τα πρόσωπα που τα παρουσιάζουν
έχουν τα ίδια θεατρικότητα, με σκηνοθετημένη κορύφωση εντάσεων, π.χ. καβγάδες,
λογομαχίες, χαρακτηρισμούς, ύβρεις, ειρωνείες, σαρκασμούς, ό,τι τέλος πάντων
μπορεί κανείς να συναντήσει σε μια πραγματική θεατρική παράσταση. Το κοινό
παρακολουθεί με ενδιαφέρον την τηλεοπτική εξέλιξη.
Πολλές εφημερίδες, εδώ και στο
εξωτερικό, προσπάθησαν να συναγωνισθούν την τηλεόραση στα σημεία ακριβώς, όπου
πραγματικά είναι ασυναγώνιστη: στην εικόνα, στην αμεσότητα και στη
θεατρικότητα. Γραφίστες και άλλοι ειδικοί άρχισαν να «σκηνοθετούν» τις σελίδες
των εφημερίδων και των περιοδικών με μεγάλες, έγχρωμες φωτογραφίες, με
γραφήματα, σκίτσα και ενθέματα, με εντυπωσιακούς τίτλους και νέες
γραμματοσειρές. Η ηλεκτρονική τυπογραφία επέβαλε και ταυτόχρονα διευκόλυνε
αυτές τις σκηνοθεσίες.
Το αποτέλεσμα είναι εικαστικά
εντυπωσιακό και ταυτόχρονα διευκόλυνε τον αναγνώστη σε λιγότερο χρόνο, πιο
άνετα και πιο ευχάριστα να πληροφορείται, να έχει την ίδια ή και καλύτερη
πληροφόρηση απ’ ό,τι με την ανάγνωση ενός μακροσκελούς κειμένου. Τα κείμενα
ελαττώθηκαν δραστικά και κατά κάποιο τρόπο έγιναν τηλεοπτικά, μέσα απλής
συνεννόησης παρά έκφρασης. Ο αναγνώστης έχασε τη χαρά και την απόλαυση του
κειμένου. ΄Οσο όμως εντυπωσιακό και αν ήταν το αποτέλεσμα, αυτού του είδους η
τηλεοπτική γραφή, οι εφημερίδες και τα περιοδικά δεν μπόρεσαν να ανταγωνιστούν
την τηλεόραση, η οποία παραμένει κυρίαρχη στον τομέα της πληροφόρησης (και όχι
μόνο) και δεν φαίνεται πιθανό ότι θα κλονιστεί η θέση της στο ορατό μέλλον, όσο
αυστηρή και αν είναι η κριτική που της ασκείται.
Κατά τη γνώμη μου, η πληροφόρηση είναι
πλέον αμετάκλητα και ασυναγώνιστα τηλεοπτική και όταν το κοινό εκφράζει τη
δυσαρέσκειά του από την πληροφόρηση που παίρνει από την τηλεόραση δεν σημαίνει
ότι θέλει να αλλάξει τον τρόπο «ανάγνωσης» της πληροφορίας. ΄Ετσι φαίνεται πως
εξηγείται το φαινόμενο ότι οι κατηγορίες που εκφράζουν δυσαρέσκεια δηλώνουν
ταυτόχρονα ότι επιμένουν στην τηλεοπτική πληροφόρηση.
Το κακό με τις δημοσκοπήσεις είναι ότι
κατηγοριοποιούν τα σύνολα που ερευνούν. ΄Οταν αναφέρονται γενικά στην
«τηλεόραση» και την «τηλεοπτική πληροφόρηση» δεν αισθάνονται την ανάγκη να
διευκρινίσουν ότι ίσως κατηγοριοποιούν, κοινώς τσουβαλιάζουν, πολύ διαφορετικά
πράγματα. Εδώ στη χώρα μας οι περισσότεροι μεγάλοι τηλεοπτικοί σταθμοί είναι
σχεδόν όμοιοι και μπορεί κανείς να μιλήσει για ενιαία τηλεοπτική πληροφόρηση. ΄Ομως,
η τηλεόραση γενικά είναι απλώς μια νέα «γραφή», νομίζω κυρίαρχη. Το πώς θα
«γράψει» κανείς με αυτή τη νέα «γραφή» είναι θέμα μελέτης, μόχθου και προπαντός
ταλέντου, όπως άλλωστε συνέβαινε και με την παλιά γραφή.
Διεθνώς αυτή η νέα «γραφή» ανέδειξε
ταλέντα, έδωσε αξιοσημείωτα έργα και κατέκτησε σημαντική μερίδα τηλεθεατών.
Στην Ελλάδα αναζητούμε μια «εναλλακτική» τηλεόραση, που ελπίζουμε ότι θα
αναπτυχθεί παράλληλα με την ομοιόμορφη τηλεόραση, των τριών τεσσάρων ιδιωτικών
σταθμών, χωρίς να την μιμείται, αλλά και χωρίς να την ανταγωνίζεται. Δεν
πιστεύω ότι έτσι θα εξελιχθούν τα πράγματα. Αντίθετα, πιστεύω ότι η «άλλη»
τηλεόραση μπορεί να αναπτυχθεί σε αντίθεση και σε ανταγωνισμό με την
«ομοιόμορφη» προσφέροντας τηλεοπτική «γραφή» με γνώση και ταλέντο.
Αντώνης
Καρκαγιάννης, εφημ. Η Καθημερινή, 6-5-2007
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α. Να δώσετε την περίληψη του κειμένου σε 100-120 λέξεις. ΜΟΝΑΔΕΣ 25
Β1. Η τηλεόραση έχει τη δύναμη της εικόνας η οποία, για
τον τηλεθεατή ταυτίζεται με την «αλήθεια» που απεικονίζει και έτσι εγκλωβίζει
και τον ίδιο στην «αλήθειά» της. Να αναπτύξετε την παραπάνω θέση με τη
μέθοδο των αιτίων και αποτελεσμάτων.
ΜΟΝΑΔΕΣ 12
Β2. Να χαρακτηρίσετε
το γραμματειακό είδος (δοκίμιο, άρθρο, επιφυλλίδα) του κειμένου που διαβάσατε
και να αιτιολογήσετε το χαρακτηρισμό σας. ΜΟΝΑΔΕΣ 8
Β3. Ποια μέσα πειθούς αξιοποιούνται στην πέμπτη
παράγραφο του κειμένου («Η εικόνα …..τηλεοπτική εξέλιξη»);
ΜΟΝΑΔΕΣ 4
Β4. Να εντοπίσετε , να χαρακτηρίσετε και να αξιολογήσετε
το συλλογισμό που υπάρχει στην όγδοη παράγραφο του κειμένου («Κατά τη γνώμη μου
….τηλεοπτική πληροφόρηση»).
ΜΟΝΑΔΕΣ 6
Β5. «Δεν είναι η
πρώτη φορά που δημοσκοπήσεις μαρτυρούν ότι η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών –
τηλεθεατών». Θα μπορούσε η λέξη πλειοψηφία
να αντικατασταθεί από τη λέξη
πλειονότητα στο κείμενο; Ποια νοηματική διαφορά θα προέκυπτε; ΜΟΝΑΔΕΣ 5
Γ. Σε ομιλία σας σε
φοιτητές ανώτατης σχολής Δημοσιογραφίας αναφέρεστε στα φαινόμενα παρακμής των
παραδοσιακών εφημερίδων και στις αιτίες που την προκάλεσαν ενώ αντίστοιχα
παρατηρείτε ότι κυρίαρχο ρόλο στην εποχή μας κατέχει η τηλεόραση που απέκτησε
υπερεξουσίες, υποκαθιστώντας σημαντικούς κοινωνικούς θεσμούς. Το κείμενό σας να
έχει έκταση 600 λέξεων.
ΜΟΝΑΔΕΣ 40
ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
ΤΜΗΜΑΤΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:
22/04/2012
Aπληστία: Από αμάρτημα, καθήκον;
Η απληστία -η αχορταγία, η πλεονεξία, το ακόρεστο του ανθρώπινου
ψυχισμού- είναι ίσως από όλα τα θανάσιμα αμαρτήματα εκείνο που, στην ιστορία
του πολιτισμού, συναντά την πιο καθολική αναγνώριση και καταδίκη. Σε αυτό το
ζήτημα φαίνεται να υπάρχει ακόμα και διαθρησκειακό consensus. Η απληστία
στιγματίζεται εξίσου στον βουδισμό και τον ινδουισμό, τον ιουδαϊσμό και τον
χριστιανισμό. Ακόμα περισσότερο, κοινό τόπο φαίνεται να αποτελεί και η άποψη
ότι η απληστία δεν λειτουργεί απλώς ως ένα μεταξύ των άλλων αμαρτημάτων ή έστω
ως πρώτη μεταξύ ίσων, αλλά ότι συνιστά την πηγή των άλλων αμαρτημάτων.
Αν όμως η απληστία αποτελεί τη «μητέρα όλων των αμαρτημάτων» αυτό δεν
σημαίνει ότι κρίνεται ως το εγγύτερο όλων; ως κάτι «πανταχού παρόν»; και ως εκ
τούτου, ως εκείνο από το οποίο κινδυνεύει περισσότερο καθένας μας στην καθημερινή
ζωή του; Δεν θα αναγνωριζόταν φυσικά ως το πιο επικίνδυνο αμάρτημα αν δεν ήταν
εκείνο που μας βάζει συνεχώς σε πειρασμό, αν δεν ήταν, εν τέλει, σύμφυτο με την
κοινωνική ζωή, με τη σύσταση του ίδιου του κοινωνικού υποκειμένου.
Ενώ στα ζώα το βιολογικό ένστικτο ρυθμίζει την ικανοποίηση των αναγκών
για την επιβίωση, στον άνθρωπο η βιολογική ανάγκη διαμεσολαβείται από τη γλώσσα
και προϋποθέτει τον κοινωνικό δεσμό: ανήμπορο να ικανοποιήσει τις ανάγκες του,
το βρέφος τις αρθρώνει σε ένα αίτημα προς τον Aλλο, αρχικά προς τη μητέρα, και
αργότερα -μέσω της κοινωνικοποίησης- στην κοινωνία εντός της οποίας μεγαλώνει.
Το τίμημα αυτής της εξάρτησης από τη γλώσσα και τον Νόμο που συνθέτει τον
κοινωνικό ιστό είναι η απώλεια κάθε αμεσότητας στη σχέση μας με τη σφαίρα των
αναγκών. Παγιδευμένο στον κοινωνικό κόσμο της γλώσσας το υποκείμενο χάνει τη
δυνατότητα κάθε άμεσης, απόλυτης ικανοποίησης. Αποζημιώνεται όμως με την
εμπλοκή του στο παιχνίδι της επιθυμίας, δώρο και κατάρα συγχρόνως. Εδώ
εντοπίζεται και η είσοδος της αμαρτίας.
Δεν ξέρουμε πότε ακριβώς εδραιώνεται αυτή η δομή της επιθυμίας ως
ατέρμονης αναζήτησης. Γνωρίζουμε ότι ήταν μάλλον άγνωστη σε πολλές «πρωτόγονες»
κοινωνίες, αλλά σίγουρα απασχολεί την ελληνική αρχαιότητα (παράδειγμα το
πλατωνικό Συμπόσιο). Συναντά πάντως στον Απόστολο Παύλο τον πρώτο αυθεντικά
οξυδερκή μελετητή της. Για τον Παύλο το πρόβλημα της απληστίας, αλλά και της
αμαρτίας γενικά, είναι ένα πρόβλημα που σχετίζεται πρωτίστως με το επιθυμείν.
Oπως παρατηρεί στην πρώτη προς Τιμόθεον επιστολή «Εκείνοι όμως που θέλουν να
πλουτίσουν πέφτουν σε πειρασμό και παγίδα και σε πολλές επιθυμίες ανόητες και
βλαβερές, οι οποίες βυθίζουν τους ανθρώπους στον όλεθρο και την απώλεια. Διότι
η ρίζα όλων των κακών είναι η φιλαργυρία» .
Κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης και μέχρι τον 17ο αιώνα είχε πλήρως
επικρατήσει η άποψη ότι οι ηθικές και θρησκευτικές αρχές δεν επαρκούσαν για τον
περιορισμό των ανθρώπινων παθών. Ο Πασκάλ, λόγου χάρη, είχε πλήρη επίγνωση της
παράδοξης και τόσο χαρακτηριστικά ανθρώπινης διαλεκτικής της επιθυμίας (και,
στο σημείο αυτό, αντλώ από πρόσφατο κείμενο του Γεράσιμου Βώκου): «Μόλις οι
άνθρωποι που επιθυμούν και κυνηγούν ένα πράγμα το κατακτήσουν μένουν σαν
αποσβολωμένοι, η ευτυχία τους διαρκεί για πολύ λίγο, και μεταβάλλεται, σχεδόν
την άλλη μέρα σε ανία, η οποία βρίσκεται πολύ κοντά στην αηδία... αυτός που
είχε εναποθέσει την ευτυχία του στον πλούτο τώρα που έγινε πλούσιος δεν θα
ησυχάσει ποτέ γιατί θέλει περισσότερα. Ο άλλος που ονειρεύεται αξιώματα,
καταξιωμένος δεν ηρεμεί, γιατί θέλει να γίνει βασιλιάς και βλέπουμε. ..».
Η απληστία, το ακόρεστο της επιθυμίας είναι κάτι που συναντούμε ακόμα
και στον Kαντ, ο οποίος σε μιαν επιστολή του γράφει: «Δώσε σε έναν άνθρωπο όλα
όσα επιθυμεί και, εν τούτοις, την ίδια αυτή στιγμή, θα αισθανθεί ότι αυτό το
όλα δεν είναι όλα». Αν όμως το ακόρεστο της επιθυμίας, το αμάρτημα της
απληστίας, φαίνεται να συνιστά μια σταθερά στην πορεία του δυτικού πολιτισμού,
αυτό δεν σημαίνει ότι υπάρχει μια αδιατάρακτη συνέχεια χωρίς τομές, και μάλιστα
τομές ουσιαστικές. Έτσι, η άνοδος και η εδραίωση του καπιταλισμού θα σημάνει
μια αξιοσημείωτη αλλαγή στην αντιμετώπιση του φαινομένου. Η αλλαγή αυτή
σημαδεύεται από τουλάχιστον δύο επεισόδια.
Το πρώτο αναλύεται διεξοδικά από τον Aλμπερτ Xίρσμαν στο διάσημο βιβλίο
του: «Τα πάθη και τα συμφέροντα». Με τον καπιταλισμό, ως μέσο χαλιναγώγησης των
παθών προβάλλει η επιδίωξη του συμφέροντος. Κυρίαρχος λόγος καθίσταται η
αντιπαραβολή «των θετικών συνεπειών που προκύπτουν όταν οι άνθρωποι καθοδηγούνται
από τα συμφέροντά τους με την καταστροφική κατάσταση που επικρατεί όταν οι
άνθρωποι αφήνουν αχαλιναγώγητα τα πάθη τους». Ο πλουτισμός προσλαμβάνει μια
θετική και θεραπευτική σημασία τόσο για την ιδιωτική όσο και για τη δημόσια
ζωή. Χωρίς υπερβολή «η θεωρία του συμφέροντος έγινε δεκτή την εποχή εκείνη ως
μήνυμα σωτηρίας!», αφού έγινε πιστευτό ότι είχε επιτέλους ανακαλυφθεί μια
ρεαλιστική βάση για μια εύτακτη και βιώσιμη κοινωνικο-πολιτική τάξη, προβλέψιμη
και σταθερή. Κάπως έτσι η απληστία άρχισε να νομιμοποιείται, να έρχεται στο
προσκήνιο, και να αναγνωρίζεται ως θεμέλιο πια ενός ολόκληρου πολιτισμού.
Η ολοκλήρωση αυτής της «καταξίωσης» της απληστίας λαμβάνει βέβαια χώρα
με το πέρασμα στην κοινωνία της κατανάλωσης. Όπως επισημαίνει ο θεωρητικός Tοντ
Mακγκόουαν, ο καταναλωτισμός επιφέρει μια σημαντική αλλαγή στην
κοινωνικο-πολιτική οργάνωση των κοινωνιών μας: πρόκειται για το πέρασμα από την
«κοινωνία της απαγόρευσης» σε μια οιονεί «κοινωνία της απόλαυσης». Ενώ
παλαιότερα η αναπαραγωγή του κοινωνικού δεσμού απαιτούσε τη θυσία της απόλαυσης
του υποκειμένου προς χάριν του κοινωνικού καθήκοντος, τώρα πια, στην κοινωνία
της κατανάλωσης, το κύριο κοινωνικό καθήκον συνίσταται στην όλο και μεγαλύτερη
απόλαυση. Αυτό το κάλεσμά μας απευθύνεται από παντού, από την τηλεόραση, από
τις διαφημίσεις, από τον κινηματογράφο, από τις ίδιες τις παρέες μας και τους
φίλους που δεν ξεχνούν να μας υπενθυμίζουν πως δεν υπάρχει μεγαλύτερο αμάρτημα
από τα να μην «περνάμε καλά».
Βέβαια, το γεγονός ότι το κυνήγι της (ιδιωτικής, καταναλωτικής)
απόλαυσης τίθεται στο επίκεντρο του κοινωνικού δεσμού, δεν σημαίνει ότι εμείς,
οι πολίτες των σημερινών δυτικών κοινωνιών, απολαμβάνουμε πιο πολύ από ό,τι
άλλοτε. Λίγο - πολύ όλοι γνωρίζουμε πώς παίζεται το παιχνίδι της κατανάλωσης: η
φαντασίωση μιας απόλυτης, τελικής απόλαυσης κινητοποιεί την επιθυμία μας για
αγορές, αλλά μόλις έρχεται στην κατοχή μας το αντικείμενο-αίτιο της επιθυμίας
μας, το επίκεντρο της φαντασίωσης μας -π.χ. το καινούργιο αυτοκίνητο- την
προσδοκία διαδέχεται η δυσαρέσκεια. Oπως το θέτει ο Λακάν στο σεμινάριο του
Encore, «Δεν είναι αυτό! Αυτή είναι η ίδια η κραυγή μέσω της οποίας η απόλαυση
(jouissance) που λαμβάνουμε διαφοροποιείται από την απόλαυση που περιμέναμε».
ΓIANNHΣ ΣTAYPAKAKHΣ
Eρευνητής στο Πανεπιστήμιο του Essex, εφημ. Η Καθημερινή, 5-2-2006
Eρευνητής στο Πανεπιστήμιο του Essex, εφημ. Η Καθημερινή, 5-2-2006
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
consensus: συμφωνία
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α. Να δώσετε την περίληψη του κειμένου σε 100-120 λέξεις.
ΜΟΝΑΔΕΣ 25
Β1. «αυτός
που έχει εναποθέσει την ευτυχία του στον
πλούτο». Σε μια παράγραφο 90-100 λέξεων να εξηγήσετε γιατί δεν πρέπει να εναποθέτει ο άνθρωπος την ευτυχία του στον
πλούτο.
ΜΟΝΑΔΕΣ 12
Β2. Ποια είναι τα μέσα πειθούς που
αξιοποιούνται στην τέταρτη και πέμπτη παράγραφο
του κειμένου («Δεν ξέρουμε…βλέπουμε»).
ΜΟΝΑΔΕΣ 5
Β3. α. Να καταγράψετε πέντε λόγιες εκφράσεις του
κειμένου. Πώς αυτές επηρεάζουν το ύφος του κειμένου («Δεν ξέρουμε…βλέπουμε»);
ΜΟΝΑΔΕΣ 8
Β3.β. Να χαρακτηρίσετε την αλληλουχία, στην
τέταρτη και πέμπτη παράγραφο του κειμένου. ( Το πρώτο …ολόκληρου πολιτισμού).
ΜΟΝΑΔΕΣ 3
Β4. Να εντοπίσετε και να χαρακτηρίσετε τα
σχόλια που εκφράζονται από τα σημεία στίξης στην έβδομη παράγραφο του κειμένου.
ΜΟΝΑΔΕΣ 5
Β5. Να εντοπίσετε στην τελευταία παράγραφο του
κειμένου δύο φράσεις ποιητικής λειτουργίας της γλώσσας και στη συνέχεια να τις
μετασχηματίσετε ώστε να δηλώνουν αναφορική λειτουργία της γλώσσας.
ΜΟΝΑΔΕΣ 2
Γ. Ως μέλος μιας εθελοντικής οργάνωσης που δραστηριοποιείται
στην πόλη σας για την παροχή βοήθειας σε ανθρώπους ή βρίσκονται στο κοινωνικό
περιθώριο που αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβίωσης παρουσιάζετε σε ομιλία σας
την ανάγκη της κοινωνικής αλληλεγγύης και ειδικά στην εποχή μας, προτείνοντας
ταυτόχρονα και τρόπους με τους οποίους αυτή μπορεί να υλοποιηθεί. Το κείμενο σας να έχει έκταση 500-600
λέξεις.
ΜΟΝΑΔΕΣ 40
ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
ΤΜΗΜΑΤΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:
17/04/2012
Η ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΟΙ ΔΕΚΤΕΣ ΤΗΣ
Ο αιώνας μας οδεύει προς το τέλος του. ως τώρα τον έχουν
σημαδέψει δύο παγκόσμιοι και αμέτρητοι άλλοι πόλεμοι, επαναστάσεις που
μεταμόρφωσαν ριζικά την κοινωνική δομή του μισού σχεδόν πληθυσμού της Γης, και
(πάνω απ΄ όλα) η απελευθέρωση ολόκληρης της Αφρικής και της νοτιοανατολικής
Ασίας. Από την άλλη πλευρά οι τεχνολογικές κατακτήσεις ξεπέρασαν και την πιο
τρελή φαντασία. ο
άνθρωπος πάτησε τη Σελήνη και αυτήν ακριβώς τη στιγμή έστειλε τις μηχανές του
στον Άρη. αν θέλει , ή
ίσως και χωρίς να θέλει , μπορεί να καταστρέψει τη ζωή του πλανήτη μας
ολοκληρωτικά. όσο να
φτάσει όμως εκεί ή όσο να κατορθώσει να το αποφύγει αποτελεσματικά, εξακολουθεί
να ζει επάνω στη Γη και χαίρεται όλο και πιο άφθονα τα αγαθά που του προσφέρουν
οι καταχτήσεις του, ενώ οι κυβερνήτες του προφητεύουν όλο και μεγαλύτερη «ευημερία» , ή αλλιώς «άνοδο του
βιοτικού επιπέδου» . Και ο απλός πολίτης, προπάντων αυτός που αγωνιζόταν σκληρά
για τον επιούσιο, αρχίζει να χαίρεται αυτή την καλοζωία, πιστεύει πως λίγη
προσπάθεια και λίγη τύχη θα φτάσει στην πολυπόθητη ευτυχία.
Αν θέλαμε να συνθέσουμε σε μια εικόνα
όλα αυτά τα δεδομένα, φοβούμαι πως θα δυσκολευόμαστε πολύ. Πρώτα –πρώτα η
εικόνα του ανθρώπου θα κομματιαζόταν σ’
έναν απεριόριστο αριθμό.
ο άνθρωπος που έφτασε στο φεγγάρι και ο άνθρωπος που απολαμβάνει τα αγαθά της
«κοινωνίας της αφθονίας» δεν έχει καμία σχέση με τους πρόσφυγες του Πακιστάν
λ.χ. ή με τους μαύρους της νότιας Αφρικής. Ο Σκανδιναβός και ο Αιγύπτιος, ο
Κινέζος και ο Αμερικανός δε διαφέρουν μονάχα στο χρώμα της επιδερμίδας , αλλά
ζουν σε διαφορετικούς κόσμους, τόσο απομακρυσμένους αναμεταξύ τους όσο δεν ήταν
ίσως των Άγγλων κυριάρχων και των ιθαγενών
αποίκων πριν από δυο αιώνες. Αλλά και μέσα στην ίδια την κοινωνία των
τεχνολογικών καταχτήσεων και της αφθονίας η ζωή κυλά για όλους απροβλημάτιστα ή
για όλους με τον ίδιο προβληματισμό. Μέσα στην αφηρημένη έννοια του «ανθρώπου»
υπάρχουν τα εκατομμύρια οι συγκεκριμένοι άνθρωποι, ο καθένας με το δικό του
πρόσωπο, τη δική του ιστορία και τις δικές του ελπίδες, πιο πολύ με τα δικά του
«βάσανα». Αν για το στρατηγό στη μάχη υπάρχουν 10 μεραρχίες απρόσωπες, για τον
οικονομολόγο υπάρχουν μόνο ποσοστά οικονομικών μεγεθών , για τον κοινωνιολόγο
σύνολα τάξεων ή ομάδων και για τον πολιτικό η συνισταμένη αυτών των αριθμών με
τους δυνατούς συνδυασμούς και τις
επιθυμητές συσχετίσεις , στην πραγματικότητα υπάρχουν και ζουν ο Παύλος και
ο John,
η Hilda και η Claudia
, αυτά τα «ασήμαντα» αριθμητικά πρόσωπα, που όμως μπορούν – ευτυχώς – να
ανατρέψουν κάποτε το αποτέλεσμα των ηλεκτρονικών υπολογιστών, όπως με τόση οξυδέρκεια και καλλιτεχνική διαίσθηση το δείχνει ο G. Orwell στο «φανταστικό» μυθιστόρημα 1984, όπου όλον
το μηχανισμό, τον εφιαλτικό και απάνθρωπο, της ολοκληρωτικής εξουσίας τον
ανατρέπει ο ανθρώπινος έρωτας. Στους υπολογισμούς των κάθε λογής επιστημόνων δε
χωρά η ανθρώπινη ύπαρξη με τις απροσδόκητες και γι’ αυτό ζωογόνες αντιδράσεις
της, τις απροσδιόριστες , τις παράλογες , τις καταλυτικές των μαθηματικών και
όλων των άλλων εξισώσεων.
Είναι αλήθεια πως η επιστήμη
κατορθώνει να οδηγήσει τον άνθρωπο σ’ έναν δρόμο σοφά υπολογισμένο με βάση τις
φυσιολογικές και κανονικές ψυχολογικές του ανάγκες. Ξέρει πως ο άνθρωπος είναι
, όπως έλεγε και ο Αριστοτέλης , «ζώον κοινωνικόν», περισσότερο από κάθε άλλο
ζώο. Και πως η κοινωνική του αυτή τάση, απαραίτητη για την ομαδική συμβίωση ,
τον οδηγεί στην προσαρμογή του προς την πραγματικότητα που τον περιβάλλει, την
κοινωνική, την ηθική, την πολιτική κλπ. κλπ.,
όμως αυτή η «ανθρώπινη διάσταση», όπως εύστοχα την ονόμασαν μερικοί φιλόσοφοι,
δεν είναι η μόνη. παράλληλα μ’
αυτήν υπάρχει μέσα στην κάθε ανθρώπινη προσωπικότητα και μια δεύτερη,
αυτή που θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε «μεταφυσική», «ηθική» ή οπωσδήποτε
αλλιώς, μια «διάσταση του ανικανοποίητου», αυτή που τον ώθησε προς το Θεό ή
προς τη φιλοσοφία , προς ό,τι είναι πέρα από την οποιαδήποτε πραγματικότητα. Με
άλλα λόγια , ο άνθρωπος, όπως τον ξέρουμε ως τώρα τουλάχιστον, κλείνει μέσα του
μια τάση να υπερβεί αυτό που έχει καταχτήσει, «να ξεπεράσει το πραγματικό για
να φτάσει στο δυνατό, σε κάτι που βρίσκεται επέκεινα και που οφείλει να το
δημιουργήσει με τη δική του συμπεριφορά».
Οι κοινωνιολόγοι, ή μερικοί
κοινωνιολόγοι, φοβούνται ότι ο άνθρωπος της εποχής μας (στις πιο προχωρημένες
κοινωνίες) περιορίζεται ολοένα και περισσότερο στην πρώτη διάσταση,
ικανοποιημένος από τα αγαθά , υλικά και «πνευματικά», που του παρέχει όλο και
πιο άφθονα και πιο άκοπα η τεχνολογία, με αποτέλεσμα να τα δέχεται παθητικά
χωρίς καμίαν αντίδραση και χωρίς καμία πνευματική εγρήγορση και πρωτοβουλία. Αυτό μπορεί να είναι αληθινό σε μεγάλο
βαθμό και επομένως ανησυχητικό και αποκαρδιωτικό. Ότι όμως απέναντι σε μια
τέτοια αντιπνευματική και ουσιαστικά
αντιανθρώπινη στάση αντιπαρατάσσει τις δυνάμεις του το ανθρώπινο πνεύμα,
που γρηγορεί και μάχεται, μας το δείχνει ολόκληρη σχεδόν η τέχνη του αιώνα μας,
που αγωνίζεται από την εποχή των πρώτων κυβιστών ως τις ημέρες μας να μας
δείξει το αληθινό πρόσωπο του κόσμου μας, όπως είναι και όχι όπως θέλουμε να
φανταζόμαστε πως είναι.
Μανόλης
Ανδρόνικος, Παιδεία ή Υπνοπαιδεία; εκδ. Ίκαρος
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α. Να δώσετε την περίληψη του κειμένου σε
100-120 λέξεις.
ΜΟΝΑΔΕΣ 25
Β1. «άνοδος του βιοτικού επιπέδου». Σε μία
παράγραφο 100-120 λέξεων να δείξετε ότι η άνοδος του βιοτικού επιπέδου δεν
εξασφαλίζει στους ανθρώπους ποιότητα ζωής.
ΜΟΝΑΔΕΣ 10
Β2. Ποια είναι τα μέσα πειθούς που
αξιοποιούνται στην τρίτη παράγραφο του κειμένου;
ΜΟΝΑΔΕΣ 5
Β3. Να προσδιορίσετε τη δομή και τους
τρόπους ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου.
ΜΟΝΑΔΕΣ 5
Β4. οδεύει, ευημερία, συνδυασμούς ,οξυδέρκεια,
εγρήγορση:
Να δώσετε ένα συνώνυμο για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις και στη συνέχεια να
σχηματίσετε ένα ονοματικό σύνολο με καθεμία από τις αρχικές λέξεις.
ΜΟΝΑΔΕΣ 10
Β5. Να εντοπίσετε τρεις εκφράσεις ποιητικής
λειτουργίας της γλώσσας στην πρώτη παράγραφο του κειμένου και στη συνέχεια να
τις μετασχηματίσετε ώστε η λειτουργία της γλώσσας να είναι αναφορική. ΜΟΝΑΔΕΣ 5
Γ. Σε
υπόμνημα που υποβάλλετε ως αρμόδιος εκπρόσωπος του κλάδου των φιλολόγων της
εκπαιδευτικής σας περιφέρειας, αναφέρεστε στο ρόλο της τέχνης στην παιδεία ενός
ανθρώπου και στην άμεση ανάγκη ένταξης της τέχνης στο σχολείο και αναβάθμισης του μαθήματος της λογοτεχνίας. Το
κείμενό σας να έχει έκταση 500- 550 λέξεων.
ΜΟΝΑΔΕΣ 40
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου