Αρχαία Ελληνικά: Διαγώνισμα στον Πρωταγόρα του Πλάτωνα

ΘΕΜΑΤΑ

Διδαγμένο κείμενο

Πλάτωνος Πρωταγόρας 321Β6-322Α

Ἅτε δὴ οὖν οὐ πάνυ τι σοφὸς ὢν ὁ Ἐπιμηθεὺς ἔλαθεν αὑτὸν καταναλώσας τὰς δυνάμεις εἰς τὰ ἄλογα· λοιπὸν δὴ ἀκόσμητον ἔτι αὐτῷ ἦν τὸ ἀνθρώπων γένος, καὶ ἠπόρει ὅ,τι χρήσαιτο. Ἀποροῦντι δὲ αὐτῷ ἔρχεται Προμηθεὺς ἐπισκεψόμενος τὴν νομὴν, καὶ ὁρᾷ τὰ μὲν ἄλλα ζῷα ἐμμελῶς πάντων ἔχοντα, τὸν δὲ ἄνθρωπον γυμνόν τε καὶ ἀνυπόδητον καὶ ἄστρωτον καὶ ἄοπλον· ἤδη δὲ καὶ ἡ εἱμαρμένη ἡμέρα παρῆν, ἐν ᾗ ἔδει καὶ ἄνθρωπον ἐξιέναι ἐκ γῆς εἰς φῶς. Ἀπορίᾳ οὖν σχόμενος ὁ Προμηθεὺς ἥντινα σωτηρίαν τῷ ἀνθρώπῳ εὕροι, κλέπτει Ἡφαίστου καὶ Ἀθηνᾶς τὴν ἔντεχνον σοφίαν σὺν πυρί ―ἀμήχανον γὰρ ἦν ἄνευ πυρὸς αὐτὴν κτητήν τῳ ἤ χρησίμην γενέσθαι― καὶ οὕτω δὴ δωρεῖται ἀνθρώπῳ. Τὴν μὲν οὖν περὶ τὸν βίον σοφίαν ἄνθρωπος ταύτῃ ἔσχεν, τὴν δὲ πολιτικὴν οὐκ εἶχεν· ἦν γὰρ παρὰ τῷ Διί. Τῷ δὲ Προμηθεῖ εἰς μὲν τὴν ἀκρόπολιν τὴν τοῦ Διὸς οἴκησιν οὐκέτι ἐνεχώρει εἰσελθεῖν ―πρὸς δὲ καὶ αἱ Διὸς φυλακαὶ φοβεραὶ ἦσαν― εἰς δὲ τὸ τῆς Ἀθηνᾶς καὶ Ἡφαίστου οἴκημα τὸ κοινόν, ἐν ᾧ ἐφιλοτεχνείτην, λαθὼν εἰσέρχεται, καὶ κλέψας τήν τε ἔμπυρον τέχνην τὴν τοῦ Ἡφαίστου καὶ τὴν ἄλλην τὴν τῆς Ἀθηνᾶς δίδωσιν ἀνθρώπῳ, καὶ ἐκ τούτου εὐπορία μὲν ἀνθρώπῳ τοῦ βίου γίγνεται, Προμηθέα δὲ δι’ Ἐπιμηθέα ὕστερον, ᾗπερ λέγεται, κλοπῆς δίκη μετῆλθεν.

Α1. Να μεταφράσετε το απόσπασμα: «Ἀπορίᾳ οὖν …. δίδωσιν ἀνθρώπῳ»

Μονάδες 10

Β. Να απαντήσετε στις ακόλουθες ερωτήσεις: 

Β1. «Ἅτε δὴ οὖν οὐ πάνυ τι σοφὸς ὢν ὁ Ἐπιμηθεὺς ἔλαθεν αὑτὸν καταναλώσας τὰς δυνάμεις εἰς τὰ ἄλογα»: Αφού επισημάνετε στην περίοδο το σχήμα λόγου (μονάδες 2) και προσδιορίσετε τη σημασία του (μονάδες 3), να αποφανθείτε για την ορθότητα ή μη του χαρακτηρισμού του Επιμηθέα (μονάδες 5).

Μονάδες 10 

Β2. Στον μύθο αναφέρονται αορίστως τα «δώρα» του Επιμηθέα, πριν τα μοιράσει στους ζωικούς οργανισμούς, ενώ η έντεχνος σοφία, το πυρ και η πολιτική τέχνη τοποθετούνται στην κατοικία των θεών, της Αθηνάς, του Ηφαίστου και του Δία αντίστοιχα. Να σχολιάσετε τη διαφορά αυτή στον τρόπο παρουσίασης των «δώρων» του Επιμηθέα και του Προμηθέα στον μύθο.

Μονάδες 10

Β3. «Τὴν μὲν οὖν περὶ τὸν βίον σοφίαν ἄνθρωπος ταύτῃ ἔσχεν»:

Σύμφωνα με τον μύθο του Πρωταγόρα, το στάδιο εξέλιξης, κατά το οποίο δόθηκε από τον Προμηθέα η «περὶ τὸν βίον σοφία», δε συνδέεται με την κοινωνική οργάνωση του ανθρώπου, ο οποίος ζει σε κατάσταση ακοινωνησίας. Αναμφισβήτητα, όμως, η «περὶ τὸν βίον σοφία» ήταν μια κατάκτηση θεμελιώδης για όλα τα μετέπειτα στάδια του ανθρώπινου πολιτισμού.

Μελετώντας το παρακάτω μεταφρασμένο απόσπασμα να διερευνήσετε πώς η θεμελιώδης αυτή κατάκτηση αντανακλάται στον δημόσιο βίο των Αθηναίων πολιτών (μονάδες 5) και ποια σημασία έχει για αυτόν (μονάδες 5).

«Και βλέπω ότι, όποτε συγκεντρωνόμαστε στην εκκλησία του δήμου, όταν η πόλη πρόκειται να εκτελέσει κάποιο έργο οικοδομικό, καλούμε τους οικοδόμους ως συμβούλους στην οικοδομία, κι όταν πάλι πρόκειται για ναυπηγικό έργο, καλούμε τους ναυπηγούς, και με τον ίδιο τρόπο πράττουμε, όταν πρόκειται για όλα τα αντίστοιχα έργα, για όσα δηλαδή θεωρείται πως είναι διδακτά και μπορεί κάποιος να τα μάθει με κατάλληλα μαθήματα. Εάν επιχειρήσει δε κάποιος άλλος να δώσει τη συμβουλή του στον δήμο, κάποιος που οι άνθρωποι δεν τον θεωρούν τεχνίτη σχετικό, η συνέλευση δεν τον αποδέχεται, ακόμα κι αν είναι και ωραίος και πλούσιος και από μεγάλη οικογένεια. Αντίθετα, τον κοροϊδεύουν και του φωνάζουν, μέχρι αυτός που τόλμησε να μιλήσει να φύγει μόνος του τρομοκρατημένος ή μέχρι να τον σύρουν οι τοξότες και να τον βγάλουν σηκωτό, με διαταγή των πρυτάνεων. Για τα θέματα λοιπόν που θεωρούν οι Αθηναίοι ότι εξαρτώνται από κάποια συγκεκριμένη τεχνογνωσία, έτσι ενεργούν».

Πλάτωνος Πρωταγόρας 319 Β-C

Μονάδες 10

Β4. Από πού διαφαίνεται πως η μήνυση κατά του Σωκράτη για ασέβεια αποτέλεσε το πρόσχημα, πίσω από το οποίο κρύβονταν οι πολιτικοί λόγοι της δίωξής του;

Μονάδες 10

Β5. Λήθαργος, οδός, επίσκοπος, ιδέα, πολιούχος, ετυμολογία, ενδεής, αγενής, άτεχνος, ανέκδοτος: Με ποιες λέξεις του διδαγμένου αρχαίου κειμένου συγγενεύουν ετυμολογικά οι προηγούμενες λέξεις της νεοελληνικής;

Μονάδες 10

Γ. Αδίδακτο κείμενο:

Αἰσχίνου, Κατὰ Τιμάρχου §37-38

Δέομαι δ᾽ ὑμῶν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, συγγνώμην ἔχειν, ἐὰν ἀναγκαζόμενος λέγειν περὶ ἐπιτηδευμάτων φύσει μὲν μὴ καλῶν, τούτῳ δὲ πεπραγμένων, ἐξαχθῶ τι ῥῆμα εἰπεῖν, ὅ ἐστιν ὅμοιον τοῖς ἔργοις Τιμάρχου. οὐδὲ γὰρ ἂν δικαίως ἐμοὶ ἐπιτιμήσαιτε, εἴ τι σαφῶς εἴποιμι διδάσκειν ὑμᾶς βουλόμενος, ἀλλὰ πολὺ μᾶλλον τούτῳ, εἰ αἰσχρῶς οὕτω τυγχάνει βεβιωκώς, ὥστε τὸν τὰ τούτῳ πεπραγμένα διεξιόντα ἀδύνατον εἶναι εἰπεῖν ὡς αὐτὸς βούλεται, ἐὰν μή τι καὶ τῶν τοιούτων φθέγξηται ῥημάτων. εὐλαβήσομαι δ᾽ αὐτὸ ποιεῖν ὡς ἂν δύνωμαι μάλιστα.

** ἐπιτηδεύματα = πράξεις

Γ1. Να μεταφράσετε το παραπάνω κείμενο.

Μονάδες 20 

Γ2. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να γράψετε τον ζητούμενο τύπο:

ἐξαχθῶ: το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής του ίδιου χρόνου

βεβιωκώς: το γ΄ ενικό πρόσωπο της υποτακτικής του ενεστώτα

διεξιόντα: τη δοτική πληθυντικού του ίδιου γένους

φθέγξηται: το β΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής του παρακειμένου

δύνωμαι: το γ΄ ενικό πρόσωπο της ευκτικής του ίδιου χρόνου

ἄνδρες: την κλητική του ενικού

ὅ: τη δοτική του ενικού στο θηλυκό γένος

ἐμοί: την ίδια πτώση στο γ΄ πρόσωπο

καλῶν: την αιτιατική πληθυντικού του συγκριτικού βαθμού στο ουδέτερο γένος

μᾶλλον: τον θετικό βαθμό

Μονάδες 10 

Γ3.α. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις επόμενες λέξεις του κειμένου και να αναφέρετε του όρους τους οποίους αυτές προσδιορίζουν: μὴ καλῶν, τούτῳ (πριν από τη μετοχή πεπραγμένων), ῥῆμα, τοῖς ἔργοις, βεβιωκώς, ῥημάτων (μονάδες 6)

Γ3.β. ἀναγκαζόμενος, πεπραγμένων, βεβιωκώς, τὸν δεξιόντα: Να αναγνωρίσετε το είδος των μετοχών και τη συντακτική λειτουργία τους (μονάδες 4).

Μονάδες 10

ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ