Η δομή της παραγράφου

Μια παράγραφος αποτελείται από τρία βασικά μέρη

1. Θεματική πρόταση (ή περίοδος)

à εκφράζει την κύρια ιδέα της παραγράφου και τη θέση του συγγραφέα. àβρίσκεται, συνήθως, στην αρχή της παραγράφου. Στον επαγωγικό όμως συλλογισμό μπαίνει στο τέλος.

ϋετΐίομέρειες

      2. Λεπτομέρειες(ή σχόλια)

àδιασαφηνίζουν και αναπτύσσουν την κύρια ιδέα της παραγράφου.

àδιακρίνονται : α)σε βασικές, που υποστηρίζουν άμεσα την κύρια ιδέα,

                           β)βοηθητικές, που αναπτύσσουν άμεσα τη βασική πρόταση, στην οποία ανήκουν, και έμμεσα τη θεματική πρόταση.

      3.Πρόιαση (ί\ περίοδος) κατακλείδα

à συνοψίζει το περιεχόμενο των λεπτομερειών και ολοκληρώνει τη

μορφή της παραγράφου.

à  πολλές φορές παραλείπεται.

                      Η ανάπτυξη της παραγράφου                                     

   

Οι πιο συνηθισμένοι τρόποι/μέθοδοι ανάπτυξης (οργάνωσης) μιας παρα-ράφου είναι με:

1.   παραδείγματα            5.  σύγκριση και αντίθεση

2.   ορισμό                       6.  αίτια και αποτελέσματα

3.   διαίρεση                     7.  αναλογία

4.   αιτιολόγηση               8.  συνδυασμό μεθόδων

1. με παραδείγματα:

Ετσι αναπτύσσεται μια θεματική πρόταση (ή περίοδος), αν το περιεχόμενο της χρειάζεται διευκρίνιση. Τα παραδείγματα λαμβάνονται από:

·         τη φαντασία

·           την προσωπική εμπειρία       

·           την ιστορία.

Συνήθως, επιβεβαιώνουν το περιεχόμενο ενός επιχειρήματος.

Παράδειγμα

«Η καταπάτηση των δικαιωμάτων του παιδιού συνιστά φαινόμενο με ανησυχητικές διαστάσεις στις μέρες μας. Στην εποχή μας, παρά τη Θεσμική κατοχύρωση των δικαιωμάτων του παιδιού, παγκοσμίως αλλά και στις δυτικές κοινωνίες, εξακολουθούν να εμφανίζονται κρούσματα παραβίασης τους, όπως είναι, μεταξύ άλλων, η παιδική πορνεία, η επαιτεία, η εκμετάλλευση της εργασίας των ανηλίκων, η πώληση τους από σύγχρονους δουλεμπόρους. Επίσης, πολλά παιδιά από τις ασθενέστερες κοινωνικές τάξεις, τους πρόσφυγες και τις μειονότητες στερούνται το  δικαίωμα της μόρφωσης. Είναι, εξάλλου, γνωστό πως ένας μεγάλος αριθμός παιδιών στις τριτοκοσμικές χώρες πεθαίνει από ασθένειες και ασιτία».

2. με ορισμό:

Με ορισμό αναπτύσσεται η θεματική πρόταση, όταν το περιεχόμενο της υποβάλλει στον αναγνώστη την πιθανή ερώτηση "τι είναι;" ή "τι εννοε με αυτό;".

Προσοχή :  Σ' έναν ορισμό υπάρχει

à η οριστέα έννοια

à   το γένος

à η ειδοποιός διαφορά (:τα χαρακτηριστικά της γνωρίσματα που τη

διαφοροποιούν από τις υπόλοιπες έννοιες, οι οποίες ανήκουν στ ίδιο γένος).

àΠολλές φορές, για να αναλυθεί σε βάθος μια έννοια, δίνεται στην αρχή ένας πρωτοβάθμιος ορισμός και έπειτα αναπτύσσονται οι όροι που την αποτελούν.

Παράδειγμα

«Η επιφυλλίδα (οριστέα έννοια) είναι τύπος κειμένου (γένος) που αναφέρεται σε διάφορα θέματα, όπως φιλολογικά, επιστημονικά, κοινωνικά, καλλιτεχνικά, και γράφεται από πρόσωπο ει­δικό στο Θέμα (ειδοποιός διαφορά). Δημοσιεύεται σε εφημερίδα σε ορισμένη Θέση και χωρί­ζεται, συνήθως, από την υπόλοιπη ύλη με ολοσέλιδη ή μικρή γραμμή. Ο επιφυλλιδογράφος μπορεί να ξεκινήσει από ένα επίκαιρο Θέμα, αλλά δε μένει προσκολλημένος στην επικαιρότητα' προχωρεί σε παρατηρήσεις και σκέψεις διαχρονικού χαρακτήρα και γενικότερου ενδιαφέρο­ντος. Το κειμενικό αυτό είδος λόγω του περιεχομένου του απευθύνεται σε ένα ιιιριορισμένο κοινό, που έχι ι ειδική γνώση και ιδιαίιερο ενδιαφέρον για το διαπραγματευόμενο θέμα».

3. Με διαίρεση:

Στην  περίπτωση αυτή η θεματική πρόταση είναι διατυπωμένη με τέτοιο τρόπο ώστε να  αποκαλύπτει τα στοιχεία από τα οποία αποτελείται ένα αντικείμενο ή μια ιδέα.

Προσοχή : 

à με διαίρεση αναλύουμε ένα όλο (γένος) στα μέρη του (είδη) με βάση κάποιο ουσιώδες γνώρισμα τους (διαιρετική βάση)

àσυχνά στη διαίρεση, όταν καλύπτει μία (ή περισσότερες) παράγραφο στην αρχή δίνεται μια πρωτοβάθμια διαίρεση και στη συνέχεια αναπτύσσονται πιο αναλυτικά τα είδη της διαιρετέας έννοιας.

àΜια διαίρεση θεωρείται επαρκής αν:

• γίνεται με ορισμένη και ενιαία διαιρετική βάση        
• περιλαμβάνει όλα τα είδη του γένους (είναι τέλεια)
• δε γίνεται κάποιο άλμα στα είδη της (είναι συνεχής)

Παράδειγμα ανάπτυξης παραγράφου με διαίρεση:

« Τα  προγράμματα της τηλεόρασης με βάση το περιεχόμενο τους διακρίνονται σε ενημερωτικά και ψυχαγωγικά ψυχαγωγικά. Τα πρώτα περιλαμβάνουν κυρίως τα δελτία ειδήσεων αλλά και εκπομπές στις οποίες συζητούνται επίκαιρα Θέματα πολιτικού, κοινωνικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Στα ψυχαγωγικά εντάσσονται οι κινηματογραφικές ταινίες, η διοργάνωση ή προβολή μουσικών εκδηλώσεων και ποικίλα τηλεπαιχνίδια. Αποτελούν το συνηθέστερο τρόπο ψυχαγωγίας των ασθενέστερων κυρίως κοινωνικών και οικονομικών τάξεων. Και τα δύο είδη προγραμμάτων αποτελούν συχνά το συνήθη τρόπο ενημέρωσης και ψυχαγωγίας των ασθενέστερων οικονομικών στρωμάτων»..                                                                                                                       ■

4. Με αιτιολόγηση

à Με τον τρόπο αυτό τρόπο αυτό αναπτύσσεται η θεματική πρόταση, όταν μας παρακινεί να ρωτήσουμε "γιατί;". Η θεματική πρόταση δηλαδή αποτελεί μια διαπίστωση , μια κρίση σε κάποιο θέμα και  οι λεπτομέρειες της παραγράφου είναι η αιτιολόγηση της άποψης αυτής.

Προσοχή : 

à Η αιτιολόγηση στηρίζεται σε λογική επιχειρηματολογίαà αποδεικτική     συλλογιστική.

Παράδειγμα

«Ο χαρακτήρας και οι κατευθύνσεις του εκπαιδευτικού συστήματος επιδρούν σημαντικά στη δημιουργία μιας διάθεσης αποχής από το κοινωνικο-πολιτικό γίγνεσθαι. Η παιδεία δε διαμορφώνει  ολοκληρωμένες προσωπικότητες με πολιτική συνείδηση και υγιείς κοινωνικούς προβληματισμούς. Ο εξειδικευτικός και τεχνοκρατικός της χαρακτήρας στοχεύει απλώς στον παραγωγικό άνθρωπο χωρίς αναζητήσεις και ευρύτερα κοινωνικο-πολιτικά ενδιαφέροντα. Η ανυπαρξία, εξάλλου, συλλογικών δραστηριοτήτων στα πλαίσια της σχολικής ζωής δεν καλλιεργεί κοινωνικές αρετές του νέου, όπως είναι το πνεύμα συλλογικότητας, συνεργασίας, συμμετοχής  στην επίλυση κοινών προβλημάτων».

5. Με σύγκριση και αντίθεση:

Σε μια παράγραφο που αναπτύσσεται με σύγκριση και αντίθεση κυρίως   επισημαίνουμε τις ομοιότητες ή τις διαφορές ανάμεσα σε πρόσωπα, φαινόμενα, ιδέες, δεσμούς κ.α, που μας υποδεικνύει η θεματική πρόταση

   Προσοχή :  à Στη θεματική πρόταση πρέπει να καταγράφονται τα συγκρινόμενα στοιχεία και να αναγνωρίζεται η ομοιότητα ή η αντίθεση τους.

à Η παράγραφος οργανώνεται με δύο, κυρίως, τρόπους :

α) παρουσιάζονται όλα τα γνωρίσματα του ενός μέλους και στη συνέχεια όλα τα γνωρίσματα του άλλου (: ο πιο ευχερής τρόπος)

β)   καταγράφονται σημείο προς σημείο οι ομοιότητες και διαφορές των συγκρινόμενων μελών.

àΗ περίοδος κατακλείδα περιλαμβάνει το συμπέρασμα της σύγκρισης ή μια γενική παρατήρηση και κρίση.

Παράδειγμα

«Η προγονοπληξία και η προοδοπληξία είναι διαμετρικά αντίθετες σημασιολογικά έννοιες, πρώτη σημαίνει την άκριτη προσκόλληση στα πολιτιστικά στοιχεία του παρελθόντος. Το άτομο παραμένει με δογματικό και αμετακίνητο τρόπο προσηλωμένο στο παρελθόν, μυθοποιεί στη συνειδησή του όλα ανεξαίρετα τα παραδοσιακά στοιχεία και επιδεικνύει ιδιαίτερη και φετιχιστική εμμονή στον πολιτισμό των προγόνων. Αντίθετα, η προοδοπληξία εκφράζει την αποδοχή όλων των στοιχείων του σύγχρονου πολιτισμού, θεωρεί την Παράδοση παρωχημένη έκφραση ζωής, που επιδρά αρνητικά στο παρόν και αναστέλλει κάθε δημιουργική δραστηριότητα και εξέλιξη».

6. Με αίτια και αποτελέσματα

Στη θεματική πρόταση αναφέρεται η αιτία, ενώ τα αποτελέσματα - οι συνέπειες αναπτύσσονται στις λεπτομέρειες.

Παράδειγμα

«Το καταναλωτικό και ευδαιμονιστικό πρότυπο ζωής προκαλεί αρνητικές συνέπειες στο ιδεολογικό κόσμο και στην πολιτική συνείδηση του ατόμου. 0 μονομερής προσανατολισμός στον υλικό ευδαιμονισμό, στην κυρίαρχη, δηλαδή, αντίληψη που συναρτά την ευτυχία με την απόκτηση πληθώρας υλικών αγαθών, απομακρύνει το άτομο από ιδεολογικές αναζητήσεις,υψηλές αξίες και ιδανικά και το καθιστά αδιάφορο για τα κοινά, αμέτοχο από τα πολιτικά δρώμενα. Συχνά ο καταναλωτής δίχως ευρύτερους πνευματικούς, πολιτικούς και κοινωνικούς προβληματισμούς και όντας δέκτης αποπροσανατολιστικών προτύπων, αδυνατεί να διαμορφώσει

ατομική βούληση και ετεροκαθορίζεται».                                                                         ■

7.Με αναλογία:

à Αν η θεματική πρόταση είναι διατυπωμένη ως παρομοίωση ή μεταφο­ρά, τότε αναπτύσσεται με αναλογία, με μια, δηλαδή, εκτεταμένη παρο­μοίωση.

àΜε τη μέθοδο αυτή αναλύουμε την ομοιότητα ανάμεσα σε δύο φαινόμενα, αντικείμενα τα οποία είναι φαινομενικά ανόμοια.

   Προσοχή :  Δεν πρέπει να γίνει σύγχυση με τη μέθοδο της σύγκρισης και αντίθεσης γιατί εκεί συγκρίνουμε δύο αντίθετα φαινόμενα ενώ εδώ ( με αναλογία) έχει προηγηθεί μια παρομοίωση και απλώς αναλύεται η ομοιότητα ανάμεσα στα δύο μέρη της παρομοίωσης

Παράδειγμα:

 «ο πνευματικός άνθρωπος λειτουργεί για την εποχή του όπως ο σεισμογράφος σε μια περιοχή, Ο σεισμογράφος είναι ένα ειδικό τεχνολογικό μέσο το οποίο με τις ευαίσθητες κεραίες του καταγράφει με ακρίβεια τη σεισμικότητα/ σεισμογένεια μιας γεωγραφικής περιοχής, παρακολουθώντας ακόμη και τις ελάχιστες και δυσδιάκριτες δονήσεις που προκαλούνται στον  εσωτερικό φλοιό της γης. Προλαμβάνονται, έτσι, επικίνδυνα σεισμικά φαινόμενα και προστατεύεται ο πληθυσμός. Ανάλογα και ο πνευματικός άνθρωπος με τους διευρυμένους πνευματικούς του ορίζοντες, την ιδιαίτερη ευαισθησία του, την κριτική και διεισδυτική θεώρηση της κοινωνικό/πολιτικής και πολιτιστικής πραγματικότητας μπορεί να διερευνά όλες τις πτυχές της, όπως την παθογένεια της, τις ιδεολογικές τάσεις, να τις αναλύει και να διατυπώνει χρήσιμες και εποικοδομητικές προτάσεις για την αντιμετώπιση των σύγχρονων και μελλοντικών προβλημάτων». |